Sadakayı en güzel şekilde verin

İmam Gazali Hazretleri zekât alanlar hakkında buyurdu ki:

Haşimi ve Muttalib neslinden olmaması, hür ve Müslüman olması şarttır.

Velilerine verilmesi şartı ile, deli ve çocuğa zekât düşer.

Zekât verilecek sınıfları biraz daha açıklayalım:

1- Fakir: Çalışıp kazanma gücü olmayandır.

2- Miskin: Bu da geliri giderini karşılamayandır.

3- Sailler: Bunlar zekât toplayan kimselerdir.

4- Müellefe-i Kulûb: Kalplerini kazanmak için verilenler. Bunlar, İslamiyet'e yeni girenlerdir ki, henüz kendi milletine oldukça bağlıdır. Bu zümrenin kalbini kazanmak ve o milletten olanları da İslamiyet'e teşvik için verilir. Sahip olan, kurtarmak için zekâtını o kölesine veremez.

5- Borçlular: Bunları da kurtarmak için zekât verilir. Borçlarını mubah hallerde kullanmış olmaları şarttır. Bu gibi borçlunun, ödeyecek durumda olmaması, fakir olması lâzımdır. Haram iş için borç edene, tövbe etmediği takdirde, borcunu ödemesi için zekât verilmez. Bir kimse, zengin olsa da, bir önemli iyilik veya bir fitneyi bastırmak için borçlu duruma düşmüşse, onu da kurtarmak için zekât verilir.

6- Gaziler: Bunlar, zengin dahi olsalar, divandan maaş almıyorlarsa, zekât verilir.

7- Yolcular: Uğrunda yola çıktığı şeyi elde etmek; bu arada muhtaç olduğu şeyleri temin için yolcuya zekât verilir. Seferin mubah yollarda olması şarttır. Sonra, böyle bir yolcunun; fakirlik, çaresizlik içinde olduğu, seferde olduğu, gazaya çıktığı iddialara dair itimat telkin etmesi şarttır. Gerek gazi, gerek misafir, sözünü ettikleri işi yapmazlarsa, verilenin iadesi istenir. Bunların dışındaki sınıflar için de tetkik edilip, açık bir durumun hâsıl olması şarttır.

Nafile sadakalara gelince...

Farz olarak verilenler dışında, sünnet olarak verilen sadakalar vardır.

Bu bapta birkaç hadis-i şerif zikredelim:

"Bir hurma yarısını vererek, ateşten kendinizi koruyunuz; onu bulamazsanız, güzel bir cümle ile bu işi yapınız."

"Güzel sadaka veren her kulun, zürriyetine aynı şekilde, Allah Teâlâ en iyisini verir."

"Sadaka, yetmiş şer kapısını kapar."

Peygamberimize hangi sadakanın daha faziletli olduğunu sordular, şöyle buyurdu: "Doğru, istekli; ebedî âlemi düşünüp, fakir halinden korkup vermelisin. Sadakayı, son nefeste vermeye bırakmayasın ki o zaman, şu şuna, şu da şuna dersin."

Sadakanın gizli ve aşikâr, dilediği şekilde verilmesinde bir beis yoktur.

İbrahim Havvas ve Cüneyd-i Bağdadî sadaka almak, zekât almaktan daha faziletli olduğunu söylerler. Zekât fakirlerin sıkışık durumunu giderir. Sonra onun birçok şartları vardır. Bu yüzden onu almaya hak kazanılamaz.

Bazı şartlar da, zekât almayı sadaka almaktan faziletli gördüler. Çünkü onda vacibin edasına yardım vardır. Sonra nefis kırılır; zelil olur.

Bu konudaki emirler, oldukça birbirini tamamlar. Bunları iyi bilirsen başkalarına ihtiyacın kalmaz. En iyiyi Allah bilir.

(El-Mürşidü'l-Emîn ilâ Mev'izeti'l-Mü'minîn'den...)