Sadece bir şair değil

Asırlardır dilden dile dolaşan rubailere imza atan İranlı şair, filozof, alim ve astronom Ömer Hayyam'ın vefatının üzerinden 889 yıl geçti.
Hayyam'ın doğum tarihi tam olarak bilinmese de çeşitli kaynaklara göre, İran'ın Nişabur şehrinde 18 Mayıs 1048'de dünyaya geldi. Hayatının büyük bir kısmını Nişabur ile Semerkant'ta geçiren şair, eğitimini de bu şehirlerde tamamladı.
Belh'de tanınmış bir araştırmacı olan Şeyh Muhammed Mansuri'nin yanında ilk eğitimini alan Hayyam, daha sonra, Nişabur bölgesinin en büyük hocalarından olan İmam Nişaburlu Mowaffaq'ın yanında öğrenimine devam etti. Büyük Selçuklu Devleti'nin veziri ve "Siyasetname" kitabının yazarı Nizamül-Mülk ile aynı medreseye giden Hayyam, zamanın ünlü alimi Muvaffakeddin Abdüllatif ibn el Lübad'dan eğitim aldı.

Bilim dünyasına büyük katkıları oldu

Ömer Hayyam, kaleme aldığı rubailerinde, dünya, var oluş, Allah, devlet ve toplumsal örgütlenme biçimleri gibi hayata ve insana ilişkin konuları işledi.
Dünya bilim tarihi için de önemli bir yerde bulunan Hayyam, miladi ve hicri takvimlerden daha hassas olan Celali takvimini hazırladı. Matematik, astronomi konularında da dünyanın önde gelen bilim insanlarından biri olan Hayyam, çok sayıda bilimsel çalışmada bulundu. Ayrıca geometri ve tıp konularında çalışmalarda bulundu. Yapılan araştırmalara göre, Fransız matematikçi Blaise Pascal'ın soyadıyla anılan "Paskal üçgeni" ile Binom açılımını ilk kullanan isim oldu. Daha çok geceleri astronomiyle ilgilendi.
Hayyam, evreni anlamak için kendi içinde yaptığı akıl yürütmelerini, eşine az rastlanır bir edebi dille dörtlüklerine aktardı.

Melikşah'ın danışmanlığını üstlendi

Selçuklu hükümdarı Melikşah'a danışmanlık yapan Hayyam'ın, İbn-i Sina ekolüne sahip olduğu ayrıca Batıni ve Mu'tezile inanışlarını tercih ettiğine inanılıyor.
Hayyam'ın dünya, aşk, sevgi, insan hayatı, yaşama sevinci ve yaratılışı anlamaya dönük düşünce ve duygularını ince bir dille ifade ettiği ve Türkçe başta olmak üzere birçok dile çevrilen rubaileri 158 olmasına rağmen, ona isnat edilen rubai sayısı bini geçiyor. Zaman zaman Semerkant, Buhara, Belh ve İsfahan gibi bilim ve sanat merkezlerinde dolaşmayı tercih eden Hayyam, felsefe, edebiyat, matematik ve astronomi alanında 18 esere imza attı.
Asırlar boyunca unutulmayan işlerde imzası bulunan Ömer Hayyam, 4 Aralık 1131'de 83 yaşındayken hayata veda etti. AA