Seçim yardımı neden 5 partiye?

MURAT ÇABAS / ANALİZ HABER

Cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanan 2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) sunuldu. Meclis'te görüşülerek oylanacak bütçe teklifi kapsamında siyasi partilerin alacakları Hazine yardımları da belli oldu. Bu yıl için üç kat artış yapılan bütçede 2023'te siyasi partilere toplam 4.5 milyar lira Hazine yardımı yapılacak. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 67'nci maddesine göre, her vatandaş seçme ve seçilme hakkına sahip olmasına rağmen, bu maddede seçimlerin eşit koşullarda yapılması vurgulanırken, seçime girecek 27 siyasi partiden sadece 5'ine Hazine yardımı yapılması dikkat çekiyor.

Hazine yardımı sadece 5 partiye

TBMM'ye sunulan bütçeye göre, 2023'te siyasi partilerin Hazine'den alacağı yardım 3 kat artırılarak 4.5 milyar liraya yükseldi. Hazine yardımından Meclis'teki sadece 5 parti istifade edebiliyor. Buna göre, toplamda AKP'ye 1 milyar 961,3 milyon lira, CHP'ye 1 milyar 43,9 milyon lira, HDP'ye 539,5 milyon lira, MHP'ye 511,5 milyon lira ve İYİ Parti'ye de 459,2 milyon lira dağıtılacak. İlk ödemeleri oluşturan 1.5 milyar liralık kısmın Ocak ayında partilerin hesaplarına yatırılması bekleniyor. Bu kapsamda AKP'ye 653,8 milyon lira, CHP'ye 348 milyon lira, HDP'ye 179,8 milyon lira, MHP'ye 170,5 milyon, İYİ Parti'ye de 153,1 milyon lira Hazine yardımı yapılacak. Bu yardımlar yılın ilk on günü içinde hesaplara geçecek. Seçim tarihinin resmi olarak belirlenip ilan edilmesinden sonra bu ödemelere ilaveten AKP'ye 1,3 milyar lira, CHP'ye 695,9 milyon lira, HDP'ye 359,7 milyon lira, MHP'ye 341 milyon lira, İYİ Parti'ye de 306,1 milyon lira ayrıca Hazine yardımı yapılacak. Geçen yıl siyasi partilere verilen Hazine yardımı şu şekildeydi: AKP 280,3 milyon lira, CHP 149,1 milyon lira, HDP 77,1 milyon lira, MHP 73,1 milyon lira…

Yardım için yüzde 3 barajı var!

Siyasi partiler faaliyetlerini sürdürmek için bağış, aidat, gayrimenkul gelirleri ve parti etkinliklerinden elde edilen gelirleri kullanabiliyor. Fakat bunların yetersiz kalması nedeniyle Türkiye'de 1965 yılından beri Hazine tarafından siyasi partilere destek veriliyor. Siyasi partiler kanuna göre en son parlamento seçimlerime katılmış ve genel barajı aşmış partilere, toplamda her yıl o yılki genel bütçe gelirlerinin 5 binde ikisi oranında ödeme yapılıyor. Bunun haricinde barajın altında kalmasına rağmen yüzde 3'ten fazla oy alan partilere de en düşük yardımı alan partiyle orantılı olarak destek veriliyor. Hazine yardımı, yerel seçimlerin olduğu yıllarda normal tutarın 2 katı, milletvekili seçimi yıllarında ise 3 katına çıkıyor.

Seçimlere 27 parti girebiliyor

Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) 10 Mayıs 2022 tarihli kararına göre 27 siyasi partinin seçime girme yeterliliği bulunuyor. YSK'nın oy birliği ile aldığı kararlar sonrasında partilerin 'seçime girme yeterliliği' konusunda karar veriliyor. Örgütlü il sayısı ve büyük kongre yapmak gibi şartları karşılayan partiler seçime girme yeterliliğine sahip oluyorlar. 2023 seçimleri için bu şartları sağlayan 27 siyasi partinin isimleri şöyle:  Adalet Partisi, AK Parti, Anavatan Partisi, Bağımsız Türkiye Partisi, Büyük Birlik Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrasi ve Atılım Partisi, Demokratik Sol Parti, Demokrat Parti, Emek Partisi, Gelecek Partisi, Genç Parti, Halkların Demokratik Partisi, Hür Dava Partisi, İYİ Parti, Memleket Partisi, Millet Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi, Muhafazakar Yükseliş Partisi, Saadet Partisi, Sol Parti, Türkiye Değişim Partisi, Türkiye İşçi Partisi, Türkiye Komünist Hareketi, Türkiye Komünist Partisi, Vatan Partisi ve Yeniden Refah Partisi.

Yardıma baraj, Anayasa'ya aykırı!

Ülkemizde 'seçme ve seçilme hakkı' Cumhuriyet ile özdeş iken, demokrasinin önündeki en büyük engeller olan 'seçim barajı' ve 'Hazine yardımına baraj' gibi uygulamalar oranı kaç olursa olsun Anayasa'ya ve temel ilkelere uygun gözükmüyor. T.C. Anayasasının 67'nci maddesinde, "Vatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak, seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasi parti içinde siyasi faaliyette bulunma ve halk oylamasına katılma hakkına sahiptir" denilmektedir. Bu madde ayrıca seçimlerde eşitlik, temsilde adalet ilkelerine vurgu yapmaktadır: "Seçimler ve halkoylaması serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre yargı yönetim ve denetimi altında yapılır… Seçim kanunları, temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerini bağdaştıracak şekilde düzenlenir…" Seçmenin verdiği vergilerle oluşturulan bütçenin, seçmenin tümünün siyasi eğilimleri dikkate alınmadan dağıtılması da uygun değildir. Neticede seçmenin eğilimleri 27 adet parti doğurmuştur ama seçim yardımı sadece 5 partiyle sınırlı tutulmuştur. Seçime girme hakkı olan her siyasi parti az ya da çok mutlaka Hazine'nin seçim yardımından istifade etmelidir.