Sosyal konut projelerinin ışıltılı tanıtımı ve karanlık gerçekleri

AK Parti hükümeti, son yıllarda konut krizini çözme iddiasıyla kamuoyuna sunduğu sosyal konut projelerini, adeta bir "mucize" olarak pazarladı. TOKİ'nin öncülüğünde duyurulan bu girişimler 250 bin konut projesinden deprem sonrası acil yapılara, en son geçtiğimiz hafta açıklanan 500 bin sosyal konut seferberliğine kadar Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın liderliğinde, "Ev Sahibi Türkiye" sloganıyla ambalajlandı.

Ancak bu projelerin arkasında yatan gerçeklik, parlak tanıtım kampanyalarının ötesinde, gecikmeler, yetersiz kalite, rant iddiaları ve mağduriyetlerle dolu bir tablo çiziyor.

Propaganda makinesi ve seçim stratejisi

AK Parti'nin sosyal konut projelerini duyurması, her zaman büyük bir şovla eşlik etti. 2022'de açıklanan 250 bin konut projesi, "Cumhuriyet tarihinin en büyük sosyal konut hamlesi" olarak lanse edildi. Erdoğan'ın konuşmalarında, "5 milyondan fazla vatandaşa yuva kazandırdık" vurgusu yapılırken, deprem felaketi sonrası TOKİ'nin "afetlere dirençli" yapıları, adeta bir "milli gurur" projesine dönüştürüldü.

Benzer şekilde, en son duyurulan 500 bin konut projesi, 81 ili kapsayan bir "yüzyılın seferberliği" olarak tanıtıldı. Aylık 6 bin 750 TL taksitle ev sahibi olma vaadi, kiralık konut modeli ve depremzedelere özel kontenjanlar, sosyal medyada ve mitinglerde coşkuyla yankılandı.

Parti'nin Tanıtım ve Medya Başkanlığı, bu projeleri "Onlar konuşur, AK Parti yapar" sloganıyla videolara döktü; depremde ayakta kalan TOKİ binaları, "eleştirilerden vazgeçin" çağrısıyla propaganda malzemesi haline getirildi.

Bu tanıtım kampanyaları, seçim dönemleriyle örtüşerek stratejik bir boyut kazandı. 2023 seçimlerinde deprem sonrası konut vaatleri, beyannameye ana eksen olarak girdi. 2024 yerel seçimlerinde ise Ankara gibi şehirlerde "20 bin dar gelirlilere kira öder gibi ev" sözleri, adayların proje tanıtım toplantılarında pompaladı.

Sosyal medya ve promosyon ürünleri, logo baskılı hediyeliklerden reklam filmlerine seçmen kitlesini mobilize etmek için kullanıldı.

Erdoğan'ın "yerli ve milli projeler" vurgusu, mega yapıları (köprüler, otobanlar) konut vaadlerine entegre ederek, projeleri bir "güç gösterisi"ne çevirdi.

Ancak bu parlak ambalaj, projelerin finansmanını vergilerden karşılayacak "hazine yükü"nü gizliyor. Örneğin, taksitler maliyetleri karşılamadığında aradaki farkı kamu bütçesi kapatıyor, yani ücretlilerin kesintileriyle finanse ediliyor.

Mağduriyetler, gecikmeler ve kalite sorunları

Projelerin neticeleri, tanıtım coşkusunun gölgesinde kalmış bir başarısızlık hikayesi. TOKİ, 2002-2025 arası 1,7 milyon konut ürettiğini iddia etse de, yıllık ortalama 58 bin 500 konutla hedeflerin gerisinde kalıyor.

250 bin konut projesinde, kura hak sahipleri 2-4 yıl sonra bile teslim alamıyor; İstanbul Tuzla'da asil hak sahipleri, tercih ettikleri ilçeden uzak Arnavutköy'e yönlendiriliyor, bilgilendirme yapılmadan hakları el değiştiriyor.

Şikayet platformlarında binlerce mağduriyet birikiyor. Mersin Bozön'de 3+1 daire vaadi "düzeltme"yle 4 yıl gecikmeli 2+1'e dönüşüyor; Ankara Yenipeçenek'te aidatlar 887 TL'den 1.190 TL'ye fırlarken, su kesintileri ve altyapı eksiklikleri (kaldırımların olmaması, ısıtma sorunları) günlük hayatı zehir ediyor.

Kalite ve kentleşme açısından da eleştiriler ağır basıyor. TOKİ projeleri, "tek tip, kullanışsız yaşam alanları" olarak nitelendiriliyor; Samsun Kuzey Yıldızı gibi dönüşüm girişimleri, dere yataklarına inşaatla sel felaketlerine zemin hazırladı, can ve mal kayıplarına yol açtı.

Deprem sonrası 199 bin konut vaadi, 2023'te 324 bin hedefiyle çakıştı ama teslimler gecikmeli ve yetersiz kaldı.

Üstelik, TOKİ'nin asıl amacı olan "dar gelirlilere ucuz konut" misyonu, lüks ve rant odaklı projelere evrildi: 2002-2014 arası 513 AVM, 45,7 milyar TL'lik müteahhit ödemeleriyle kurum, "zenginleştirme aracı"na dönüştü.

X platformunda (eski Twitter) kullanıcılar, "ölü doğmuş proje" diye nitelendiriyor; yolsuzluk iddiaları, hileli kuralar ve "seçim gazı" olarak görülen vaatler, güven erozyonuna yol açıyor.

Sürdürülemez bir model

AK Parti'nin sosyal konut projeleri, sosyal adalet vaadinin ötesinde, inşaat sektörünü canlandırma ve oy toplama aracı olarak işlev görüyor. Tanıtım kampanyaları, başarıları abartırken (örneğin, 5 milyon "yuva" iddiası aileleri sayarak şişiriliyor), başarısızlıkları (gecikmeler, kalite düşüklüğü) gizliyor.

Bu model, kentleri beton yığınlarına dönüştürüyor; çevreye duyarlılık yok, sosyal donatı eksik, rant ise müteahhitlere akıyor.

İktidar değişse bile, "yeni hükümetin kucağına bomba" bırakma riski taşıyan bu projeler, uzun vadede vergi yüküyle halkı ezerken, gerçek barınma sorununu çözmüyor.

Eleştiri, burada durmuyor: TOKİ, muhalefetin "çöp, çukur, çamur" ithamlarına karşı "biz yaparız" diye savunma kalkanı olurken, kendi yarattığı mağduriyetleri görmezden geliyor.

Sonuç olarak, bu projeler bir "hizmet sevdam"ından ziyade, siyasal sürdürülebilirlik aracı. Gerçek bir sosyal konut politikası, rantı kesip kaliteyi ön plana koymalı yoksa, "ev sahibi Türkiye" vaadi, sadece bir başka kırık umut yumağına dönüşür. Hükümet, parlak afişler yerine, mağdurların sesini duymalı zira betonlar yükselirken, güven çöküyor.