Tarafsızlığın karşılığı kapitülasyonlar olabilir

Genel Savaş öncesinde Avrupa büyük devletleri, emperyalist siyasasının etkisi ile guruplaşmışlardı. Rusya'nın Balkan ülkelerinden sonra Orta Avrupa'da da Panslavizm hareketini başlatması, Bağlaşık Devletler gurubu ile Anlaşma Gurubu Devletlerini karşı karşıya getirerek Birinci Genel Savaşı hazırlamıştır. Rusya'nın Balkanlarda uyguladığı pansılavist harekât, Osmanlı'nın Avrupa'daki topraklarından Trakya hariç tamamının elinden çıkmasını sağlamıştır. Bu nedenle Rusya'nın bulunduğu yerde Osmanlının olması biraz zor bir durumdur. Bağlaşık Devletler gurubu yanında savaşa girer ve mağlup olursa da kendisine en büyük zararın Rusya'dan gelebileceğini biliyor. İttihat Terakki önderleri de İktidar olunca ideallerindeki Milli Türkiye'yi kurmak amacındadır. Fakat para ve ekonomi bakımından devletin durumu çok bozuk olduğu için, seçimde halka vaat ettikleri gelişmeyi sağlayamıyorlardı. Sağlamak şöyle dursun Devletin varlığının devamı dahi zordu. Bu nedenle savaş öncesinde İngiltere veya bilhassa Fransa'ya yaklaşmak ister. Bu nedenle Fransa'ya giden Talat Paşa Fransa'da bir anlaşma yapabilmek için görüşecek devlet adamı dahi bulamamıştır. İngiltere ve Fransa ise Osmanlı'nın tarafsız kalmasını istemektedirler. Çünkü bu savaşta Osmanlı'nın tarafsızlığı, Fransa'yı Akdeniz'de, İngiltere'yi Mısır ve Süveyş Kanalında, Rusya'nın Boğazlardan Akdeniz'e çıkmasında rahatlatacaktı. Onların yanında savaşa katılmaları ise ağır bir yük olacaktı. Bu nedenle Üçlü Anlaşma için bu kadar önemli olan Osmanlının tarafsızlığının karşılığı için Kapitülasyonların kaldırılması dahi düşünülebilirdi. Sadrazam Sait Halim Paşa İngiltere ve Fransa'nın bu düşüncelerini sezdiği için Osmanlı için en çıkarlı yolun tarafsızlık olduğunu görür. Hükümetin bazı üyeleri savaşa katılmayı isteyince işi uzatarak önlemek amacı ile diplomatik görüşmeler veya yazışmalar yapmaya çalışır.Enver, Cemal ve Talat Bey üçlüsü ise Almanya'nın yanında savaştan yanaydılar. Hatta Enver Bey herhangi bir anlaşma görüşülmesi yapılmadığı halde dahi Genelkurmaylıktaki Alman subaylarla toplantılar yaparak orduyu savaşa hazırlamakta idi.Yalnız Almanya'da savaşa kendi yanlarında katıldığı takdirde Osmanlıya karşı üstenmeleri, Bağlaşık devletlerin vaat ettikleri üstenmelerden geri kalır değildi.Buna en büyük örnek Alman Büyükelçisi Vagenhayn'ın 6 Ağustos 1914 günü Osmanlı Hükümetine verdiği mektuptur:""Osmanlı Devleti Bağlaşma anlaşmasındaki üstenmeleri yerine getirdiği takdirde: 1- Almanya Kapitülasyonların kalkması işleminde ona yardım edecektir. 2- Balkan devletleri ile yapılacak görüşmelerde ve Balkanlarda fethedilecek yerlerin Bulgaristan ile paylaşılması durumunda Almanya, Osmanlıyı destekleyecektir. 3- Almanya, Osmanlı Hükümetinin de savaş tazminatı almasını sağlayacaktır. 4-Düşman Osmanlı topraklarına girerse o oradan çıkarılmadan Almanya barış yapmayacaktır. 5- Yunanistan savaşa katılıp ta yenilirse Ege adaları Osmanlıya geri verilecektir. 6- Osmanlı'nın doğu sınırları, bu devletle Rusya Müslümanları arasında doğrudan doğruya teması sağlayacak şekilde düzeltilecektir."Anlaşma görüşmeleri yapılırken Osmanlı'nın Üstenmeleri ile ilgili maddeleri iki hükümdar tarafından onanması istenirken, Almanya'nın Osmanlıya karşı üstenmelerini bir büyükelçinin oanamasını Sadrazam ve Dışişleri Bakanı Sait Halim Paşa uygun görmez. Böylece Sadrazam tarafsızlık siyasasının uygulamada zaman kazanmış olur.Anlaşma Gurubu Devletleri Elçileri de Osmanlı'nın tarafsızlığının devamı için çalışmalar yaparak Osmanlı alman işbirliğinin gecikmesine çalışırlar. Hatta İngiliz Fransız ve Rus Elçileri 17 ağustosta Osmanlı tarafsızlığını devam ettirdikçe onun toprak Bütünlüğünün inancalanacağını bildirirler. Meclis-i Vükelada 16 Ağustos tarihli anlaşma ile Almanya'nın yanında savaşa girmeyi  kabul etmemize rağmen Sadrazam 17 Ağustosta Büyük elçilerle görüşmesi için Cavit Beyi görevlendirir:Cavit Bey hatıralarında 17 Ağustos görüşmelerini şöyle anlatır:""Bu sabah Sadrazamı gördüm.İtilaf-ı Müselles Süferası ile Kapitülasyonların ilgası  hakkında görüşmememi istedi;?Bitaraflığımıza mukabil bunları temin eylemeyi şimdi menfaat-i memleket itibariyle pek muvafık görüyor?1856 Paris, 1878Berlin Konferansları ile büyük devletler Osmanlı devletinin toprak bütünlüğünü inanca lamalarına rağmen, Fransa Tunus'u 1881 de, İngiltere 1882 de Mısır'ı ve İtalya'da 1911 de Trablusgarbi işgal etmişler ve aralarında gizli anlaşmalar ahdetmişlerdir?Her işgal olayı karşısında işgalci devlet, işgalin süresiz olacağını, bunun asayişi korumak isteği gibi tedbirlerden olduğunu, Osmanlı ülkesinin pek geri bir ülke olduğundan gerilikten kurtarmak ve medeniyete hizmet için işgal edildiğini.. ve Belçika'nın Almanya tarafından işgali üzerine İngiltere ve Fransa'nın savaşa katıldıklarını anlatır ve sonunda Osmanlı Toprak bütünlüğünün İngiltere, Fransa ve Rusya tarafından ayrı, ayrı ve herkezce inancalanmasını ister. Ayrıca üç sefirin müphem beyanat-ı müşterekesi yerine münferit, vazıh ve tahriri bir Taahhüt. Saniyen: İktisadi Kapitülasyonların ilgası. Salisen: Adli Kapitülasyonların ilgası konularını tarafsızlık karşılığında ortaya koyar. Boğazlar nedeni ile içlerinden yalnız Rus elçisi durumu Pterorad'a bildireceğini söyler. Böylece Osmanlı'da milli siyasetin gereği olarak Kapitülasyonlar konusu Avrupa siyasetine sokulur.18 Ağustosta da Amerika öbür devletlerden ayrı olarak ve kendi uyrukları için öbür yabancılarla eş haklar esasına dayanarak bir nota verir. Büyük elçi verdiği yazıda en çok adli kapitülasyonlar üzerinde durur. Böylece Osmanlı ülkesinin sömürülmesinin önlenmesi için büyük bir adım atılmış olur.