Tavuk döner ekonomisi

Ekonomi deyince akla hemen dolar, euro, borsa ve altının gelmesi ve bu finans argümanları üzerinden genel gidişata dair fikir oluşturulması işin belki piyasaları yorumlamak adına bir gerekliliği olsa da olayın bir de sokağa yansıyan daha doğrusu sokakta kur tablolarında görünmeyen bir ekonomi gerçeği var. 

Zaman zaman dünyanın farklı ülkelerinde sokak lezzetleri ve mekan tanıtımları yapılan programları izlediğimde dikkatimi çeken hep bir ortak nokta olmuştur. Her ülkenin en bol bulunan ürünü, en ucuz ürünü, en sevilen pratik yemekleri "sokak lezzeti" başlığı altında bir sunum şovunu da ekleyerek son derece cazip ve de uygun fiyatla gezginlere pazarlanıyor. Sokak lezzetleri hem o ülkeyi ziyaret eden turistler hem de çalışan kesim ve gençler için lüks restoranlar arasında cazip bir seçeneğe dönüşüyor. 

Son yıllarda gastro turizm adı altında cebi para dolu obur lezzet avcılarının sadece michelin yıldızlı mekanlar değil sokaklardaki lezzet durakları da uğrak noktaları olmaya başladı. Özetle sokak kalitesizliğin değil salaş ama kaliteli, besleyici lezzetlerin sunulduğu bir gastro festivalinin 365 gün ziyaret edildiği bir mekan artık. 

Dünyanın pek çok ülkesinde sokaklarda neler, ne lezzetler pazarlanıyor. En güzel deniz mahsullerinden vegan mutfağın kaliteli örneklerine hatta birinci sınıf etlerden üretilmiş fast food örneklerine kadar envai çeşitte lezzet örnekleri... Kalite lezzet performansına bir de uygun fiyat cazibesi eklenince sokaklar hayatın ve lezzetin yeni adresi olmuş oluyor.

Gelelim ülkemize... Bilinen bir gerçekle başlayalım. İstanbul en turistik ve en kalabalık şehrimiz. Ve bu şehrin sokaklarının en azından turist çeken sokaklarının olduğu semtlere bir uğrayalım ne görür, ne yeriz? Çok uzatmadan ne göreceğimize bir kelimeyle cevap vereyim, kaos. 

Kalabalığın cazibesine kapılmış dilenciler, turist avına çıkmış cazgırlar, ne sattığını bilemediğimiz seyyar satıcılar... Peki ne yeriz? Bu sorunun  üç cevabı var, şehrin asıl sahipleri yani yaşayanları için tercihler belli: Tavuk döner, simit ve salçalı bulgur ya da pazarlanan adıyla çiğköfte. Neden çünkü ucuz. 

Üç tarafı deniz ülkemde, boğaz şehrinde balık diye aldığın ithal uskumru, o da Eminönü Karaköy arasında bir de Üsküdar'da bulunuyor. Nerede lüfer, nerede istavrit, nerede yerli palamut... Nerede olacak, tabi ki sokakta değil. 

Bir başka sokak lezzetimiz olan köfte ve sucuk bir maç nostaljisi olarak tarihteki yerini aldı bile. Köfte deyip geçmeyin İsveç'in milli yemeği bir tür köfte. O da Türk köftesidir. Bizden aldıkları tarifi marka ürün haline getirmişler ve tüm dünyaya İsveç köftesi diye pazarlamışlar. 

Bu arada köfte ve sucuk gibi ürünlerimizde bir de güvenilir et sonu var. Malum her türden hayvanın etini miks ürünlerle yedirdiler bize. Sebep olarak da maliyetler, denetimlerin yetersizliği ve cezaların caydırıcı olmaması dendi. Zaten kelle söğüş zenginin sofrasına, içli köfteler kebapçıların menüsüne fikslendi. Ha! Güneydoğu'da ve Anadolu'nun pek çok ilinde yöresel lezzetler; misal nohut, dürüm, mumbar ve şırdan zaten bir İstanbul lezzeti hiç olamadı. Her köşede karşımıza çıkan kokoreci de AB'ye feda ettik. Geriye kaldı sokaklarımız tavuk döner imparatorluğuna ve simit mekanlarına. 

Öğrenci ve çalışanların ayakta tuttuğu sokak lezzetlerinin satıldığı mekanlar en ucuzu üretmek zorunda kaldı. En ucuz en çok satılan oldu. En ucuz en sağlıklı mı, en besleyici mi, en milli mi, en lezzetli mi? Sokak ekonominin kılcal damarlarıdır. Sokakta para harcanıyorsa işler iyi, yok harcanmıyorsa kangrene dönüşmeye başlamış bir durum var demektir. Tüm bu ekonomik sıkıntılar arasında da gencimize elindeki yarım ekmek tavuk dönerini, ayranıyla aynı anda bitirmenin mutluluğunu yaşamak kalıyor.