Temel gıdada fiyatlar can yakacak

 

 

RECEP BAHAR / DETAY HABER

 

Türkşeker'in hafta başında yüzde 25 zam ile piyasadaki şeker arzını artırmasına rağmen marketlerdeki şeker sıkıntısının sürdüğü, ayçiçek yağı satışlarının da bazı marketlerde adetle sınırlandırıldığı ifade ediliyor. Uzmanlar, iklim değişikliği sebebiyle azalan verim, döviz kuruna bağlı olarak artan tarımsal girdi maliyetleri ve enerji fiyatları düşünüldüğünde temel gıda fiyatlarındaki artışın süreceğini ifade ediyor.

Kamuya ait Türkiye Şeker Fabrikaları, girdi maliyetlerinin her geçen gün arttığını belirterek şekere yüzde 25 zam yaptı. Kristal şekerin KDV dahil kilogram fiyatı 5 lira 30 kuruş olurken, 50 kilogramlık çuval fiyatı 212 liradan 265 liraya yükseldi. Toptan fiyatı kilogramda 5.3 TL olan şekerin kilosu poşete girdiğinde marketlerde 8 liraya yaklaşıyor. Dün bir marketten aldığımız fiyatlara göre 1 kilo toz şeker 8.75; 3 kilo toz şeker 25.50, 5 kilosu ise 39.95 TL idi. Poşetleme maliyeti, işçilik, nakliye, toptancı ve perakendeci kârı ilave edildiğinde fiyatların şiştiğini söylemek mümkün değil... Özellikle petrolden imal edilen naylon poşetin fiyatı arttığında, yılbaşında asgari ücrete ve akaryakıta zam geldiğinde şekerin, diğer temel gıda ürünlerinin fiyatı daha da yukarı çıkacaktır. 

 

Her ürünü bulmak mümkün de... 

 

Son günlerde marketlerde şeker ve yağ bulmakta zorlandığına ilişkin sosyal medyada paylaşım yapanların sayısı ise giderek artıyor. İstanbul'da marketlerde bulunmayan ürün yok... X markette yoksa, mutlaka Y markette var. Online marketlerde de her şey var. Yalnız 5 kilo ayçiçek yağı yoksa, kilogram başına fiyatı daha yüksek olan 3 kiloluğu bulunuyor. Öte yandan Türkiye Bakkallar ve Bayiler Federasyonu Başkanı ve Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, marketlerde yaşanan şeker ve yağ sıkıntısının çözümü için ürünlerin fabrikadan tüketiciye doğrudan bakkallar aracılığıyla dağıtılmasını talep ederek, "Zam söylentileri, kuraklık gibi birçok sebep sunularak üç beyazdan biri ve evlerimizin olmazsa olmazı şekerin vatandaşa yok denilerek satışının olmaması durumu kabul edilemez.

Piyasada şeker bulunmaması problemini, mahallenin bakkalı çözer. Şeker raflarının boş olmasına çözüm olarak zaman kaybedilmeden bakkallarımız devreye sokulmalı" diye konuştu. Ancak şu bir gerçek ki, İstanbul'un birçok semtinde bakkal kalmadı! Yağ ve şeker satışına kota koyulan marketlerdeki yetkililer, "fiyatlar nedeniyle insanların stok yapma yoluna gittiğini ve daha fazla müşteriye ürünü ulaştırabilmek için satış kotası koyduklarını" belirtti.

 

 

Fiyat artışlarının ana nedeni döviz kuru

 

Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu (TGDF) Genel Sekreteri İlknur Menlik, temel gıda ürünlerinde yaşanan fiyat artışının sürpriz olmadığını belirterek, şunları söyledi: "Temel gıda ürünlerinde fiyat artışları önemli ölçüde döviz ve hammadde girdilerindeki fiyat artışına bağlı olarak yaşanıyor. Hepsinin ötesinde çok uzun zamandır konuştuğumuz ve artık daha ciddi konuşulması gereken bir diğer problem ise iklim değişikliği. İklim değişikliğine bağlı olarak öngörülemeyen her türlü hava koşulu, rekoltede düşüşlere sebep oluyor ve birincil üretimin çıktılarını olumsuz etkiliyor. İklim değişikliğinin yıkıcı sonuçlarına bakarsak, bundan sonra dünya hiçbir zaman bizim için normal dönmeyecek." Pandemiyle birlikte artan lojistik ve enerji maliyetleri de eklendiğinde gıda fiyatlarının giderek arttığını belirten Menlik'e göre, gıda fiyatları açısından en büyük riski iklim değişikliği oluşturuyor. Menlik, "Dolayısıyla bugün içinde bulunduğumuz hiçbir şey aslında sürpriz değil. Bundan sonra da önümüzde çok daha güzel günler yok" dedi. 

 

 

Yağ fiyatları neden artıyor?

 

Türkiye, dünyada önde gelen ayçiçeği ithalatçılarından biri... Ayçiçek yağının fiyatını döviz kuru, dünya fiyatlarındaki artış belirliyor. Fiyatlar dünyada da artıyor. Ayçiçek yağının fiyatı arttığında tümüyle yerli üretim olan ve sağlık otoriteleri tarafından tüketilmesi önerilen zeytinyağının fiyatı da artıyor. Nitekim 5 kilo Riviera tipi zeytinyağının fiyatı 169.90 liraya çıktı. 3 litre sızma zeytinyağı ise 138.95 TL oldu! Elbette market market gezerseniz promosyonlu üürn alabilirsiniz. Gurme zeytinyağı olarak satılan taş baskı zeytinyağının yarım litresi ise 69 TL... Edirne'de üreticilik yapan Ziraat Mühendisi Cengiz Yorulmaz, ayçiçek yağı fiyatlarında artışın devam edeceğini söyleyerek, "Bu kış çok zor geçecek" dedi. Çiftçinin girdi maliyetlerinin yükselmesiyle birlikte marketlerdeki ayçiçek yağı fiyatlarının da artacağını belirten Yorulmaz, şu örnekle anlattı: "Geçen sene kilosunu 1 lira 80 kuruşa aldığım gübreyi bu yıl 10 lira 50 kuruşa alıyorum. Yani gübrenin fiyatı bir yıl içerisinde 10 kat arttı. Akaryakıt ve doğalgaz çok pahalandı. Gelecek sene marketlerde daha yüksek gıda fiyatlarıyla karşılaşacağız. Çünkü çiftçi bu yıl tarlasına yeterince gübre atamayacak, tarlalardaki verim düşecek." Türkiye'deki ayçiçeği üretiminin yaklaşık yüzde 30'u Edirne'de yapılıyor. Yorulmaz'a göre, ayçiçek yağı fiyatlarını artıran bir diğer etken ise döviz kuru. Türkiye'nin ayçiçek yağında toplam tüketiminin yüzde 50'sini üretebildiğini söyleyen Yorulmaz, ayçiçek yağında ithalata bağımlı olunduğunu anlattı. 

 

 

Şeker sıkıntısının ana nedeni özelleştirme

 

Türkşeker bünyesindeki 25 şeker fabrikasının 10'u 2018 yılında özelleştirildi; geri kalan 15 şeker fabrikası ise Varlık Fonu'na devredildi. Özelleştirmeler sonrası Varlık Fonu bünyesine geçen Türkşeker, geçen hafta Tarım ve Orman Bakanlığı'na bağlandı. Yeni yönetim kurulu oluşturulduktan sonra şeker fiyatları yeniden belirlendi ve yüzde 25 zam yapıldı. Fiyat artışında fabrikaların kullandığı elektrik ve doğal gaza aşırı zam gelmesi de etkili oldu. Şeker yükte ağır, pahada nispeten hafif bir ürün. Haliyle akaryakıta gelen zamlarda fiyatı etkiliyor. Ancak şu an yaşanan şeker krizinin bir sebebi de şeker fabrikalarının bir kısmının özelleştirilmesiyle birlikte, piyasada şeker fiyatlandırması açısından ikili bir yapı oluşması olarak gösteriliyor. Bütün talebin, özel fabrikalara göre daha ucuza şeker satan Türkşeker fabrikalarına yoğunlaşmasıyla Türkşeker'in bu talebi karşılayamadığı ve rafların bu sebeple boş kaldığı değerlendiriliyor. Dolayısıyla her şeyin pahalanmasının ana nedenini Eylül ayının başında 8.35 TL olan doların Kasım ayının ortasında 11.20 TL'ye çıkması oluşturuyor. Kısaca Merkez Bankası'nın her 1 puanlık faiz indirimi temel gıda ürünlerine yüzde 10 olarak yansıdı. Piyasada belirsizliğin artmasıyla kimi ürünlerde zamlar, dövizdeki artış oranını da aşıyor!