Türkiye aşıda yaya kaldı

 

YENİ MESAJ / DETAY HABER

 

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 19 Kasım'da yaptığı açıklamada, faz çalışması Türkiye'de süren Çin menşeli Sinovac aşısı için Aralık ayında 10 milyon doz almak üzere yapılacak sözleşmelerin 'bir-iki gün' içerisinde imzalanacağını açıklamıştı. Belirtilen süre geçmesine rağmen, söz konusu sözleşmenin imzalanıp imzalandığına dair kamuoyuna bir açıklama yapılmadı. Yerli aşıların ise Nisan ayında devreye gireceğini belirten Koca, Pfizer ve BioNTech'in Aralık ayında ruhsat alabilmesi durumunda şirketten 1 milyon doz aşı alınacağını, bu sayının 2021 yılı içerisinde 25 milyon doza çıkabileceğini kaydetti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da Cumartesi günü G20 Liderler Zirvesi'nde telekonferans yöntemiyle yaptığı açıklamada, "Türkiye'nin üreteceği aşıyı inşallah tüm insanlığın hizmetine sunacağız" şeklinde konuştu. 

 

Belirsizlikler var

 

Bu aşıların öncelikli olarak hangi kişilerde uygulanacağı, aşıların ücretli mi ya da ücretsiz mi olacağı ve nasıl bir lojistik planlama ile Türkiye'ye dağıtılacağı konusu ise belirsizliğini koruyor. Halk sağlığı uzmanı Prof. Dr. Kayıhan Pala, Covid-19'a karşı aşı ile toplum bağışıklığının oluşabilmesi için nüfusun en az 3'te ikisinin aşılanması gerektiğini ve bu hesapla Türkiye'de yaklaşık 55 milyon kişinin aşı olması gerektiğini aktardı. Eğer 18 yaş altı kitle aşılanmazsa sayı 40 milyon inecek. Türkiye'de kaç kişinin Covid-19 geçirerek bağışıklık oluşturduğunun bilinmediğini söyleyen Pala, verdiği sayıların ve oranların tahmini olduğunu hatırlattı. 

 

Aşının maliyeti

 

Peki, Türkiye'nin bu seviyede bir aşı ihtiyacını karşılayabilmek için ne kadar para ödemesi gerekecek? Temmuz ayında ABD hükümeti, Pfizer ve Biontech'in geliştirdiği aşıdan 100 milyon doz satın almak için, doz başına 19.5 dolar ödemeye onay verdi.

Reuters'a konuşan bir AB yetkilisi ise Pfizer ve BioNTech tarafından geliştirilen aşıdan 'yüz milyonlarca doz' almak için en az 10 milyar dolar ödeyebileceğini ve doz başına 15.50 Euro ödemeyi kabul ettiklerini açıkladı. "Türkiye'nin ihtiyacı olan 80-100 milyon doz aşıyı 20 dolardan hesaplayacak olursak, Türkiye'nin böyle bir kaynağı buraya aktarıp aktaramayacağı ciddi bir soru işaretidir" diyen Pala, Türkiye'nin hali hazırda grip aşısını bile sağlamakta zorlandığını belirtti. Üstelik Türkiye'nin söz konusu aşıyı doz başına 20 dolara alıp alamayacağı da net değil. 

 

Aşılar kapışıldı

 

Pfizer ve BioNTech ilk aşamada ABD'ye 100 milyon, Birleşik Krallık'a 30 milyon, Japonya'ya 120 milyon, Kanada'ya 20 milyon, Yeni Zelanda'ya 1.5 milyon ve Avrupa Birliği'ne 200 milyon doz aşı satışı için sözleşme imzaladı. Şirket daha sonraki aşamalarda ABD'ye 500 milyon ve AB'ye 100 milyon doz daha aşı tedarik etmeyi kabul ettiğini açıkladı. Uluslararası Af Örgütü şirketin tahmini olarak 2020'de 50 milyon, 2021'de ise 1.3 milyar doz aşırı üretebileceği göz önünde bulundurulduğunda, bu anlaşmalar dışında kalan diğer ülkelere çok sınırlı miktarda aşı kaldığını ifade ediyor. Pfizer ve BioNTech, 2021 sonuna kadar üreteceği aşıların yüzde 90'ını sattı. 

 

Yerli aşı yavaş ilerliyor

 

 

Türkiye'de hali hazırda 15 yerli aşı projesi pre-klinik aşamadaki çalışmalarına devam ediyor. Kayseri'de süren bir aşı çalışması ise diğerlerinden farklı olarak Faz 1 aşamasında gönüllü kişiler üzerinde uygulanmaya başlandı. Bu aşıda Pfizer ve Biontech'in kullandığı mRNA teknolojisi değil, Çin menşeli Sinovac aşısındaki gibi 'inaktive aşı tekniği' kullanılıyor. Ayrıca Faz 1 aşamasına yaklaşan iki farklı yerli aşı adayı bulunuyor. Bunların yanı sıra Pfizer ve BioNTech şirketlerinin ve Çin menşeli Sinovac şirketinin geliştirdiği iki ayrı aşının Faz 3 çalışmaları Türkiye'de gerçekleşiyor. Türkiye'de 22 Ekim'den bu yana faz 3 çalışmaları devam eden Pfizer ve BioNTech aşısında şu ana dek yaklaşık 500 kişinin aşılandı ve beklenmeyen bir yan etkinin saptanmadığı açıklandı. Türkiye'de 15 Eylül'den bu yana Faz 3 çalışmaları süren Çin menşeli Sinovac aşısı ise 20 Kasım itibariyle sağlık çalışanlarından sonra gönüllü vatandaşlar üzerinde de uygulanmaya başlandı. Sağlık Bakanlığı, Sinovac aşısının bugüne kadar 726 gönüllü sağlık çalışanı üzerinde uygulandığını ve güvenlilik verileri olumlu değerlendirildiği için aşı denemelerinin vatandaşlara açıldığını duyurdu.

 

Satın alma kararını Sağlık Bakanlığı verecek

 

Türkiye'de gerçekleştirilen faz çalışmalarından sorumlu Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Serhat Ünal, aşı satın alma yetkisinin ulusal bir karar olduğunu ve ancak Sağlık Bakanlığı yetkililerince önerebileceğini söyledi. Hacettepe Üniversitesi Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Murat Akova ise "Aşıların farklı fiyatları, farklı üretim şekilleri olacak. Dolayısıyla her ülke ona göre bir strateji belirleyecek. Öncelikli gruplar belirlenecek, mevcut stoklar kullanılacak. Ondan sonra diğer kişiler aşılanmaya başlayacak. Neresinden bakarsanız bakın, 2021'in sonundan önce pek rahatlama gözükmüyor" dedi. Herkese yetecek kadar aşının büyük olasılıkla 2021 sonuna dek üretilemeyeceğini düşünen Akova, mRNA teknolojisiyle geliştirilen aşıların umut verici olduğunu ifade ederek, şunları söyledi: "mRNA aşıları üretim açısından nispeten kolay üretilebilen aşılar olduğu için Pfizer 2021 içerisinde 1.3 milyar doz üretebileceğini söylüyor. Bu aslında dünyanın neredeyse 6' da 1'ine yetecek kadar aşı demek. Aynı teknolojiye sahip bir o kadar da Moderna üretse, diğer aşılarla da birlikte dünyada 2021'ın ilk yarısında 2-3 milyar doz aşı olabilecek. Bu da rasyonel bir kullanımla pandeminin hızını azaltabilir."