Türkiye ekonomisi enflasyon alarmı veriyor

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) Aralık ayı enflasyon rakamlarını açıklamasıyla 2020 yılının enflasyon karnesi de netleşmiş oldu. Verilere göre Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), Aralık 2020'de aylık bazda yüzde 1.25, Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yüzde 2.36 artış gösterdi. Yıllık enflasyon tüketici fiyatlarında yüzde 14.60, yurt içi üretici fiyatlarında yüzde 25.15 olarak gerçekleşti. Aralık 2020 itibarıyla 12 aylık ortalamalar dikkate alındığında, tüketici fiyatları yüzde 12.28, yurt içi üretici fiyatları yüzde 12.18 arttı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) geçen yılın Ekim ayı sonunda yayımladığı enflasyon raporunda 2020 için enflasyon tahminini yüzde 12.1'e yükseltmişti. Hükümetin Yeni Ekonomi Programı (YEP) olarak adlandırılan 2021-2023 yıllarını kapsayan planına göre sene sonu enflasyon tahmini yüzde 10.5 seviyesindeydi. Bu veriler yüzde 14.60 olarak açıklanan yıllık enflasyonun hem Merkez Bankası'nın hem de YEP'te öngörülen hedefleri aştığını gösteriyor. 

Gıdada artış yüzde 20'yi geçti

TÜİK verilerine göre bir önceki yılın aynı ayına göre artışın düşük olduğu ana gruplar sırasıyla, yüzde 0.65 ile alkollü içecekler ve tütün, yüzde 5.73 ile haberleşme ve yüzde 6.84 ile eğitim oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana gruplar ise sırasıyla, yüzde 28.12 ile çeşitli mal ve hizmetler, yüzde 21.12 ile ulaştırma ve yüzde 20.61 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu. Ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı Aralık ayında azalış gösteren diğer ana gruplar, yüzde 0.58 ile çeşitli mal ve hizmetler, yüzde 0.03 ile eğitim ve yüzde 0.01 ile alkollü içecekler ve tütün oldu. Buna karşılık, ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı Aralık ayında artışın yüksek olduğu gruplar ise sırasıyla, yüzde 3.46 ile ev eşyası, yüzde 2.64 ile ulaştırma ve yüzde 2.53 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu. İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE'de 2020 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre yüzde 1.11, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 14.52, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 14.52 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 11.83 artış gerçekleşti.

284 maddenin fiyatı arttı

Aralık 2020'de, endekste kapsanan 418 maddeden, 98 maddenin ortalama fiyatında düşüş gerçekleşirken, 36 maddenin ortalama fiyatında değişim olmadı. 284 maddenin ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti. Tüketici fiyatları bazında Aralık 2020'de en yüksek fiyat artışı yüzde 47.92 ile patlıcanda gerçekleşirken, en çok ucuzlayan ürün yüzde 13.09 ile portakal oldu. Verilere göre, geçen ay patlıcandaki fiyat artışını yüzde 25.62 salatalık, yüzde 18.88 ile beyaz lahana izledi. Aralık 2020'de fiyatı en çok artış gösteren diğer ürünler arasında yüzde 17.36 ile yeşil soğan, yüzde 16.67 ile nar ve kabak, yüzde 14.05 ile ıspanak yer aldı. Geçen ay en fazla fiyat düşüşü ise yüzde 13.09 ile portakalda gerçekleşti. Bunu yüzde 11.64 ile kadın kazağı, yüzde 10.81 ile limon, yüzde 8.31 ile çocuk spor kazağı, yüzde 7.27 kadın botu ile izledi.

En yüksek enflasyon bizde

Açıklanan yıllık enflasyon oranıyla Türkiye, dünyada en yüksek enflasyona sahip ülkelerden biri olmaya devam ettiğini göstermiş oldu. 2020 yılı için açıklanan yüzde 14.60 enflasyon oranıyla Türkiye, 185 ülke arasında 14. sıraya yükseldi. Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre enflasyon ortalaması dünyada yüzde 2.8, Türkiye'nin de yer aldığı gelişen ülkelerde yüzde 4.8, gelişmiş ülkelerde ise yüzde 0.9 seviyelerinde. Ortalama enflasyonun yüzde 2.8 olduğu dünyada, çift haneli enflasyona sahip sadece 20 ülke bulunuyor. 2020 rakamlarına göre ABD'nin ağır ekonomik ambargosu nedeniyle ekonomisi çöken Venezuela, yüksek enflasyon liginde ilk sırada yer alırken, onu Zimbabve ve Sudan takip ediyor. Ağır bir siyasi ve ekonomik kriz yaşayan Lübnan dördüncü sırada yer alırken, ABD'nin ağır yaptırım uyguladığı İran listede beşinci konumda. Dış borçlarını vadesinde ödeyemediği için geçen yıl bir kez daha temerrüde düşen ve borçlarının bir kısmını yeniden yapılandıran Arjantin listede yedinci sırada yer alıyor. Gana ise yüzde 10,1'lik enflasyonla en düşük çift haneli enflasyona sahip ülke. Türkiye ise yeni açıklanan yüzde 14.60 ile enflasyon oranı yüzde 14.23 olan Nijerya'yı geride bırakarak çift haneli enflasyona sahip 20 ülke arasında 14. sıraya yükseldi. 

Kırılgan ekonomilerde en kötü biziz

Oxford Economics'in Kasım ayında açıkladığı raporunda Güney Afrika, Brezilya, Meksika ve Hindistan'la birlikte ekonomisi en kırılgan 5 ülke arasında gösterilen Türkiye, bu ülkeler arasında en yüksek enflasyona sahip ülke konumunda. Son açıklanan verilere göre 2020 yılında enflasyon oranları Hindistan'da yüzde 6.93, Brezilya'da yüzde 4.31, Endonezya'da yüzde 1.59, Güney Afrika'da yüzde 3.20 olarak gerçekleşirken Türkiye'de yüzde 14.60 oldu.

Memur-emekli zammı belli oldu

Türkiye İstatistik Kurumu'nun Aralık ayına ilişkin tüketici fiyat endeksini açıklamasıyla beraber memur ve emekli maaşlarına bu yılın ilk yarısı için yapılacak artış oranı da belli oldu. Buna göre memurlar ve memur emeklileri yüzde 7.37 oranında zam alacaklar. Bu zammın 4.37 puanlık kısmının geçen yılın ikinci altı ayında doğan enflasyon farkı olduğunun altını çizmek gerekir. Bağ-Kur ve işçi emeklilerinin maaşları ise bu yılın ilk altı ayı için yüzde 8.4 oranında artacak. Maaşlardaki bu cılız artış daha vatandaşların cebine yansımadan yeni yılla birlikte birçok mal, hizmet ve vergilere gelen zamlarla daha ilk günden erimeye başladı bile. Yeni yılda köprü ve otoyollara ortalama yüzde 25 oranında zam yapıldı. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), 2021'de elektrik ve doğalgazda uygulanacak hizmet bedellerine yaklaşık yüzde 14 zam yaptı. Elektrik tarifelerinde ortalama yüzde 6, konutta kullanılan doğal gaz fiyatlarında ise yüzde 1 artışa gidildi. Motorlu taşıtlar vergisi, mobil telefon aboneliğinin ilk tesisinde alınan maktu vergi tutarı, pasaport ve ehliyet dahil bazı vergi ve harç tutarları yüzde 9.1, emlak vergisi ise yüzde 4.6 oranında artırıldı. Bunlar gelen zamlardan yalnızca bazıları. Bütün bu zamlarla birlikte kısa süre içerisinde maaşlara gelen zamlar anlamını yitirmiş olacak.