Üç halife döneminde Hz. Hasan

İmam Hasan, Allah Resulü'nün vefatından sonra yaşanan acı olaylara şahit oldu. Hz. Ebubekir halife seçildi ve bilindiği gibi Hz. Fatıma ile arasında Fedek hurmalığı sebebiyle üzücü olaylar yaşandı.

Hz. Ali biat yüzünden mevcut otorite tarafından zorlandı. Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin bütün bu hadiselere çocuk yaşta şahit oldular.

Bu dönemde Hz. Hasan'la Hz. Ebubekir arasında şöyle bir olay geçtiği kaynaklarda yer almıştır:

"Bir gün Ebubekir minberde konuşurken, İmam Hasan mescide geldi. Ve Ebubekir'e, "Babamın minberinden in" dedi.

Ebubekir de ona, "Vallahi doğru söyledin, bu minber senin babanın minberidir, benim babamın minberi değildir" cevabını verdi."  

Hz. Hasan'ın bir bedeviye verdiği fetva

Kadı Numan, "Şerhu'l Ahbar" adlı eserinde isnat zincirini zikrederek Ubade b. Samit'ten şu olayı naklediyor:

"Bedevinin biri Ebubekir'e, "Ben ihramlı iken bir devekuşu yumurtasını çölden ele geçirip, kızartıp yedim. Ne yapmam gerekir?" diye sordu.

Ebubekir, "Ey bedevi! Senin bu sorun bana müşkül geldi" diyerek adamı Ömer'e gönderdi.

Ömer de onu Abdurrahman b. Avf'a gönderdi. Hiçbiri cevap veremeyince adama, "Senin alnı açığa (yani İmam Ali'ye) gitmen gerekir" dediler.

İmam Ali o bedeviye, "Sorunu şu iki gençten hangisine istersen sor" dedi.

İmam Hasan bedeviye "deven var mı?" diye sordu. Adamın, "evet var" demesi üzerine İmam Hasan şöyle dedi: "Yediğin her yumurta sayısı kadar dişi deve ayarla ve onları erkek develerle çiftleştir. Ardından onlardan doğanları haccını yaptığın Allah'ın evine kurbanlık olarak gönder."

Bunu duyan İmam Ali oğluna sordu ki: "Ama doğmadan önce bazı yavruların düşmesi ihtimali var."

İmam Hasan babasına dedi ki: "Deve yavrusundan düşeni varsa, yumurtadan da bozuk olanı var." (Yani öyle bir ihtimal deve yavrusunda varsa, yenilen yumurtada da söz konusudur).

Râvi der ki: "Tam bu sırada bir ses duyuldu: Ey insanlar! Bu delikanlının anladığı Davut oğlu Süleyman'ın anladığıdır."  

İmam Hasan Şûra'da

Bilindiği gibi Hz. Ömer yaralanıp yatağa düşünce şûra meselesini düzenledi. Ve heyetin üyelerine şöyle dedi: "Ensar'ın ileri gelenlerinden birkaç kişiyi aranızda hazır bulundurun. Vereceğiniz kararda onların hiçbir katkısı olmayacak.

Yine Hasan b. Ali ile Abdullah b. Abbas'ı aranızda bulundurun. Çünkü onların Resulüllah'a yakınlığı vardır. Onların aranızda bulunmasının size bereket getirmesini dilerim.

Onların vereceğiniz kararda bir katkısı olmayacak. Abdullah sadece müsteşar olarak aranızda bulunacak, kararınızda hiçbir rolü olmayacak." Nitekim bu adı geçenler şûra toplantısına katıldılar. 

İmam Hasan şûra toplantısına katılmayı kabul etmişti. Çünkü ümmetin karşılaştığı önemli problemlerin çözümünde siyasi katılımı hak edenlerden biri olduğuna dair Hz. Ömer'in itirafını tarihe kaydetmek idi.

Aynı zamanda insanların bu gerçeği anlamasını ve ileride sözü dinlenmese bile hayatî meseleler ile ilgili görüşünü açıklama imkanını elde etmeyi istemiştir.  

Hz. Osman döneminde Hz. Hasan

Hz. Osman iktidara geldiğinde 70 yaşını geçmişti. Akrabalarına çok düşkündü, onları devamlı surette kayırıyordu. Kendinden önceki iki halifenin uygulamalarını devam ettirmeye söz vererek hilafete geçmişti ancak bunu yapmadı.

İbn Haldun, İbn Hallakan, İbn Asem-i Kûfî, Mesudî, İbn Ebi'l Hadid gibi âlimlerin ifadesine göre:

"Osman b. Affan hilafet makamına geçtiğinde Resulullah'ın sünneti ve Şeyheynin (Ebubekir ve Ömer) siyretine aykırı hareket etti."

Beytü'l-Mal'dan Ümeyyeoğullarına yüksek meblağda para ve mal dağıtıyordu.

"... Osman kendi zamanında fethedilen ermeni şehirlerinin humusunu (hiçbir şer'i cevaz olamadan) Mervan'a bağışladı. Bunun yanında Beyt'ül-Mal'dan Mervan'a nakit bin dirhem bağışladı. Abdullah b. Halid'e dört yüz bin dirhem, Resulullah'ın sürgün ettiği Ebu'l As'a yüz bin dirhem, Ebu Süfyan'a iki yüz bin dirhem bağışladı." 

Başta Hz. Ali ve Ehl-i Beyt olmak üzere, Hz. Osman'ın bu ve benzeri uygulamalarına karşı çıkan büyük sahabeler mevcuttu. Ebuzer Gifarî de bunlardan biri idi. Ebuzer, Ehl-i Beyt'e yakınlığı ile bilinmekteydi.

Ebuzer Gifarî, Hz. Osman döneminde yapılan icraatlara şiddetle karşı çıktığı için 90 yaşında Medine'den Şam'a sürüldü.

Ancak Osman'ın Şam Valisi Muaviye, Ebuzer'i istemiyordu. Zira Ebuzer Şam'da Hz. Ali'nin konumu ve yüceliğini halka anlatmakta yani bir anlamda Gadr-i Hum günü Resulullah'ın ifadeleri hakkında halkı bilgilendirmekteydi.

Bunun üzerine Muaviye, Ebuzer'i halifeye şikayet etti. Hz. Osman da Ebuzer'in geri gönderilmesini istedi. Rivayetlere göre çok zor şartlar altında yolculuk yapan yaşlı Ebuzer'in Medine'ye vardığında (yaralanmış olduğundan dolayı) baldırlarının eti dökülüyordu. 

Ebuzer Gifarî o haliyle Medine'den çıplak bir deve üzerinde kızıyla birlikte Rebeze'ye sürüldü. Ebuzer orada vefat etti.

Halife, Rebeze'ye giderken kimsenin Ebuzer'i yolcu etmesine izin vermemişti. Fakat Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin ve Abdullah b. Câfer onu yolcu etmeye gitti.

Mervan b. Hakem onları geri çevirmek için karşılarına çıktı. Hz. Ali Mervan'ın üzerine yürüyerek bindiği hayvanın kulaklarına vurdu ve, "Defol! Allah seni ateşe sürüklesin" diye bağırdı. 

Hz. Hasan Ebuzer Gifarî'yi uğurlarken şunları söylemiştir: "Amcacığım! Uğurlananın suskun kalması ve uğurlayanın ayrılıp geri dönmesi gerekli olmasaydı üzüntü uzasa bile söylenen sözler kısa ve yetersiz olurdu.

Dünyanın sonrasının ümidi ile onun problemsiz ortamını ve karşılaşılan şiddetli şartlarını düşünerek onu bir yana at. Senden razı olarak Peygamberine kavuşacağın güne kadar sabret." (Prof. Dr. Haydar Baş İmam Hasan eserinden)