Vatandaş bu gidişle konuta uzaktan bile bakamayacak

KONUTDER'in İstanbul Üniversitesi akademisyenleriyle işbirliğine giderek hazırladığı "Konut Talebini Belirleyen Mikro Faktörler-İstanbul Örneği" başlıklı rapora göre, İstanbulluların yüzde 72.1 gibi önemli bir kesimi uygun ödeme koşulları olduğunda konut almak için tasarruf etmeye ve harcamalarını kısmaya hazır. Araştırma halkın kiracı olmaktan ve artan kira fiyatlarından mutsuz olduğunu da ortaya koydu. Vatandaşlar, konutu hem bir güvence, hem de bir yatırım aracı olarak görüyor. Araştırmada öne çıkan başlıklar şöyle:
• Gençlerimiz, kendi evini satın alma isteğinde geçmişe kıyasla daha da istekli duruma gelmiş bulunuyor. Çok değil bundan 5 sene önce gençlere hayatta en çok ne yapmak isterdiniz sorusunda ev sahibi olmak 5. sıradayken bu araştırmada ev sahibi olma istekleri 2. sıraya yükselmiş durumda. Kira fiyatları arttıkça ve konuta sahip olmak zorlaştıkça, insanların en büyük isteği en az bir ev sahibi olmak olarak öne çıkıyor.
• Tüm gelir grupları göz önüne alındığında konut sahiplik oranı 2024'te yüzde 56.1'e geriledi. Bu, 2007'den bu yana en düşük oran olarak kayda geçti. Son 17 yılda dar gelirlinin ev sahibi olma oranı yüzde 61'den yüzde 45'e geriledi.
• 2007'de dar gelirli her 100 kişiden 18'i kirada otururken bu sayı 2024 yılında ikiye katlanarak yüzde 36.7'ye yükseldi.

TOKİ'nin toplumdaki yeri

• Dar gelir grubu için TOKİ, orta gelir grubu için Emlak Konut GYO, üst gelir grupları için de özel sektör iş başında gibi bir algı oluşmuş durumda.
• İstanbul halkı "konutu bir güvence ve yatırım aracı" olarak görüyor. Katılımcıların yüzde 81.1'i konut yatırımını mantıklı buluyor. Yüzde 87 gibi bir çoğunluk çocuğuna veya gelecekte olabilecek çocuğuna bir ev bırakmayı öncelikleri arasına alıyor.
• İstanbul halkı kiracı olmaktan mutsuz ve barınma endişesi duyuyor. Yıllar içinde ekonomik sebeplerden düşen talep ve üretim yetersizliği, konut sahiplik oranının düşmesine ve buna paralel olarak kiracı oranının ciddi bir artış göstermiş neden oldu.

Kiracı olmak mutsuz ediyor

• Katılımcıların yüzde 79.9'luk gibi önemli bir çoğunluğu kiracı olmanın kendilerini mutsuz ettiğini ve gelecekte barınma noktasında bunun bir sorun teşkil edeceğini söylüyor.
• Her üç kişiden biri (yüzde 34.6) İstanbul'da gelecekte barınma sorunu yaşayacağını düşünüyor. Barınma sorununa ilişkin endişenin varlığı alt gelir gruplarında daha yüksek düzeyde görülüyor.
• Son yıllarda gözlenen barınma sorununa ilişkin endişe gençlere de yansımış durumda. Gençlerin son 5 yılda öncelikleri değişmiş bulunuyor. Konut sahibi olma hedefi gelecek planında öne çıkmış durumda.
• Kendini üst gelir grubu olarak tanımlayanların yüzde 45.7'si 5 yıl içerisinde konut almayı planlıyor. Yakın zamanda konut almayı planlayanlar 40-50 yaş grubu, üniversite mezunu, orta-üst gelir grubunda yoğunlaşıyor.
• Araştırmaya katılanlar konut kredisi için ortalama olarak gelirinin üçte birinden vazgeçebileceğini belirtiyor. Üst gelir grubunda olanlar da bu oran gelirlerinin yüzde 40'ını konut taksitlerine yatırmaya hazır.
• Gençler ise konut satın almak için 10 yıldan uzun vadeli borçlanmayı göze alıyor, konut almak için gerekirse arabasını satmayı planlıyor.