Veliahtlık biatı nasıl gerçekleşti?

İmam Rıza'nın veliahtlığı kabul etmesinin ardından, Memun vezirleri, muhafızları, kâtipleri, yakınlarından oluşan bir grup topladı.

Fazl b. Sehl'e onları veliahtlık konusunda bilgilendirmelerini istedi. Abbasi Devleti'nin sembolü olan siyah giysiler yerine yeşil giysiler giymelerini emretti.

Bazıları der ki; bu Fazl b. Sehl'in fikridir. Sonra bir sonraki yıla ait paralarını vererek dağılmalarını söyledi. Bir hafta sonra insanlar geldiler. Ve her biri meclisteki yerine oturdu. Memun da oturdu.

Sonra İmam Rıza çağrıldı. Üzerinde yeşil bir elbise vardı. Başında sarığı bulunuyordu. Kılıcını kuşanmıştı. Memun, oğlu Abbas'a, İmam Rıza'ya biat etmesini emretti.

İmam, elini kaldırıp yukarıdan aşağıya doğru indirdi. Memun ona dedi ki: "Elini uzat!"

İmam, "Hayır, dedem Resûlullah'a bu şekilde biat ediliyordu. Resûlullah ellerini kendisine biat edenlerin ellerinin üzerine koyardı" buyurdu. Memun, "İstediğin gibi yap" dedi.

Sonra mecliste hazır bulunanlara hediyeler dağıttı. Hatipler ve şairler birer birer kalkıp veliahtlık üzerine sözler söylüyorlardı ve İmamın faziletlerini, erdemlerini sayıp döküyorlardı.

Memun, İmam Rıza'dan bir konuşma yapmasını istedi. İmam kalktı. Önce Allah'a hamd etti, senâda bulundu. Peygambere salat ve selam getirdi. Sonra şöyle dedi:

"Ey insanlar! Resûlullah'tan dolayı bizim sizin üzerinizde bir hakkımız vardır. Sizin de Resûlullah'tan dolayı bizim üzerimizde bir hakkınız vardır. Siz, bizim hakkımızı verdiğiniz zaman bizim üzerimizde size hükmetmeyi kabul etme hakkınız doğsun, vesselam!" 

Aslında Memun, İmam'ın konuşmasında kendisini övmesini veya bir teşekkürde bulunmasını bekliyordu.

Ancak, İmam Rıza'nın konuşması bu şekilde olmadı. Bu hutbe çok dikkate şayandır. Zira İmam biat alırken Resûlullah'ın kullandığı yöntemi kullanmış, ardından yaptığı konuşmada ise hilafetin aslında Ehl-i Beyt'in hakkı olduğunu vurgulamıştır.

Ardından Memun minbere çıktı ve şöyle dedi: "Ey insanlar! Ali b. Mûsa b. Câfer b. Muhammed b. Ali b. Hüseyin b. Ali b. Ebu Tâlib'e veliaht olarak biat edildiğinin haberini almışsınızdır. Allah'a yemin ederim ki, eğer bu saydığım isimleri sağır ve dilsizlere okusaydım Allah'ın izniyle iyileşirlerdi." 

İmam Rıza veliahtlığının gerçekleşmeyeceğini önceden söylemişti. Azatlılarından birinin sevindiğini görünce ona şöyle fısıldamıştı: "Gördüğün bu işle kalbini meşgul etme ve sevinme çünkü gerçekleşmeyecektir." 

Nitekim İmam'ın dediği yerine geldi ve kendisi, Memun'dan önce vefat etti.

MEMUN'UN EL YAZISIYLA YAZDIĞI VELİAHTLIK VESİKASININ BAZI BÖLÜMLERİ

Memun veliahtlık vesikasını kendi eliyle yazdı ve İmam Rıza'yı veliaht olarak tayin etmesinin nedenlerini açıkladı. Bu vesikanın bazı bölümleri şöyledir: "er-Rıza Ali b. Mûsa b. Câfer b. Muhammed b. Ali b. Hüseyin b. Ali b. Ebu Tâlib'in yüksek bir erdeme, yaygın bir ilme, herkesçe kabul edilen açık bir takvaya, samimi ve yararlı bir zühde sahip olduğu, dünyadan tamamen uzaklaştığı, insanlar arasında eşsiz bir konumda olduğu görülmüştür.

Hakkında söylenen sözlerin gerçeğe uygunluğu, bütün dillerin hakkında ittifak ettiği, sözlerin onunla ilgili olarak bir noktada buluştuğu kanıtlanmıştır.

Erdemiyle ilgili haberler çok geniştir. Biz de büyük küçük, genç yaşlı, hepimiz onun faziletlerini bildiğimiz için önce veliaht ondan sonra da halife olmak üzere tayin edilmiştir.

Emirü'l-mü'minin oğlunu, ailesini, yakınlarını, komutanlarını ve hizmetçilerini çağırmıştır. Onların tamamı emre itaat ederek mutlu ve sevinçli bir şekilde kalkıp gelmişlerdir."  (Prof. Dr. Haydar Baş İmam Ali Rıza eserinden)