Venezuela ile Guyana savaşın eşiğinde

Venezuela ile komşusu Guyana arasında yüz yıldan fazladır süren ihtilaflı Esequibo bölgesindeki gerginlik, tarafların karşılıklı olumsuz adımlarıyla tırmanıyor. Bölge, Guyana'nın ortalarında bulunan Esequibo Nehri'nin batısında yer alıyor. Yüzölçümü yaklaşık 160 bin kilometrekare olan, 125 bine yakın nüfusu bulunan Esequibo veya Guyana Esequibo olarak bilinen bölge, zengin petrol rezervlerinin yanı sıra altın, kömür ve değerli taşlara sahip olmasıyla biliniyor.

Söz konusu ihtilaflı bölge Guyana'nın neredeyse üçte ikisine denk geliyor. Sömürge döneminden bu yana iki ülke arasında tartışmalı bölge olarak bilinen Esequibo'da, özellikle 2015'te keşfedilen yüksek kaliteli petrol rezervleri ihtilafı artırdı.

Esequibo bölgesinin kendisine ait olduğunu savunan Venezuela hükümeti, 3 Aralık'ta, komşu ülke Guyana ile ihtilaflı bölgeye ilişkin düzenlediği referandumda, halkının yüzde 96'sının desteğini aldı. Devlet Başkanı Nicolas Maduro, Esequibo bölgesinin Venezuela'nın yeni haritasına dahil edilmesi ve bu haritanın devletin bütün kurumlarına asılması talimatını verdi.

Guyana'nın Esequibo'daki askeri hareketliliğine yanıt olarak tartışmalı bölgeye yakın Tumeremo kasabasına askeri birlik sevk edilmesi emrini veren Maduro, yeni tedbirler alacaklarını duyurdu. Komşu ülke Guyana tarafından yapılan son açıklamada ise Venezuela'nın "uluslararası hukuka aykırı şekilde" referandum yaptığı ve bölgesel barışı tehdit ettiği belirtildi.

Guyana Cumhurbaşkanı Irfaan Ali, kısa süre önce ihtilaflı bölgedeki askeri birlikleri ziyaret ederek, Venezuela'yı gören bir tepeden ülkesinin bayrağını göndere çekti. Guyana, Venezuela'nın uluslararası hukuka aykırı şekilde kendisine ait toprağın ilhak edileceğini ve çatışma çıkmasından endişelendiğini açıklasa da uzmanlara göre, bu şimdilik zayıf bir ihtimal görülüyor. Guyana askeri birliklerinin, ABD ile ortak tatbikat yaptığı ve Brezilya'nın sınıra askeri takviyede bulunduğu haberlere yansımıştı.

Her iki ülke de hak iddia ediyor

Venezuela hükümeti, 1899 Paris Tahkim Kararı'nın hükümsüz olduğunu ve 1966 Cenevre Anlaşması uyarınca bölgenin ülke topraklarına dahil edilmesi gerektiğini savunuyor. Venezuela, Cenevre Sözleşmesi ve uluslararası hukuk uyarınca Esequibo bölgesini topraklarına dahil etmeyi ve orada yaşayanlara pasaport ve kimlik vermeyi taahhüt ediyor. Maduro, farklı tarihlerdeki açıklamalarında, Cenevre Anlaşması'na göre, Esequibo'nun kendilerine ait olduğunu ve buranın kaynaklarının, Guyana tarafından ABD'li petrol şirketi Exxon Mobil eliyle sömürüldüğünü söyledi.

Bağımsızlığını 1966'da kazanan ve 1970'te İngiliz Milletler Topluluğuna dahil olan Guyana ise o dönem Esequibo'nun kendisine ait olduğunu resmen ilan etti. Guyana, iki ülke arasındaki sınırların İngiliz sömürge döneminde belirlendiğini ve 1899 Paris Tahkim Kararı'nın baz alınması gerektiğini savunuyor. Guyana, Esequibo uyuşmazlığını 2018'de Birleşmiş Milletlerin yargı organı Uluslararası Adalet Divanına (ICJ) taşıdı. ICJ, Venezuela'dan Guyana idaresindeki bölgelerde mevcut durumu değiştirecek eylemden kaçınmasını istedi.