Yanıklara ilk müdahale nasıl olmalı?

Günlük yaşamda ev ya da iş ortamında yaşanabilecek kazaların başında yanıklar geliyor. Isınma amacıyla özellikle soba ve elektrikli cihazların kullanımının arttığı kış mevsimindeyse yanık yaralanmaları daha da artıyor. Sıcak sıvılarla haşlanma, alev yanığı ve elektrik yanıklarının çoğaldığı kış aylarında, vakaların % 94'ü evlerde meydana geliyor.
İlk ve Acil Yardım Uzmanı Öğr. Gör. Özlem Karagöl, kışın artan yanık vakalarında ilk müdahalenin önemi ve doğru bilinen yanlışları anlattı.

'Krem, diş macunu, yoğurt sürmeyin'

Yanığın ciddiyetini belirlerken yanan cilt bölgesinin genişliği ve derinliği yanında yakan maddeyi de göz önünde bulundurmak gerektiğini belirten Öğr. Gör. Özlem Karagöl, yanıkların kimi zaman hayati tehlike taşıyabileceğini çocuklarda ise tüm vücut yüzeyinin % 12'sinden fazlasının yanması durumunda hayati tehlikenin söz konusu olacağına dikkat çekti.
Bebeklerde ise küçük gibi görülen bir yanık alanının dahi hayati tehlike oluşturabileceği uyarısını yapan Karagöl, "Bu nedenle yanık üzerine diş macunu ve yoğurt gibi uygulamaların yapılmaması gerekir. İlk olarak yapılacak uygulama yanık bölgesinin acil olarak soğutulmasıdır. 15 dakika kadar yanık olan bölgeye su tutulması hem ağrıyı hem de yanığın derinleşmesini önleyecektir" dedi. 
Karagöl, "Bebeklerdeki yanıklar ihmal edildiğinde hayat boyu iz ve fonksiyon kaybıyla sonuçlanabilecek sonuçlar ortaya çıkabilir. Özellikle el, yüz, ayaklar ile genital bölge yanıkları hastaneye yatışı gerektirir" uyarısını yaptı.

'Su toplayan yeri patlatmayın'

Küçük yanıklarda yanık bölgesini basınçsız akan soğuk suyun altına tutarak ağrının azaltılabileceğini ve yanan yerin su toplamasının önlenebileceğini söyleyen Karagöl, "Yanık su toplarsa su toplayan yeri patlatmayın. Burası yeni deri oluşurken yanan bölgeyi koruyarak iyileşmesini kolaylaştırır. Yanığın üstüne krem, diş macunu ya da yoğurt gibi şeyler sürmeyin. Deride kızarıklığa yol açan 2-3 santimetrelik küçük ve yüzeysel bir yanık önemli değildir, evde tedavi edilebilir. Bundan daha büyük bir yanık ise su kaybına ve mikrop kaparak enfeksiyona yol açabileceği için tehlikeli olabilir" dedi.

İlk müdahalede dikkatli olun

Büyük yanıklara ilk müdahale konusunda daha dikkatli olunması gerektiğini söyleyen Özlem Karagöl, kaynar suyla, kızgın yağ ya da kimyasal maddelerle temas etmiş olan giysilerin, vücudun diğer yerlerine değdirmeden makasla keserek çıkarılması ve yanan deriye yapışmış yanık ve kavruk giysilerin çıkarmaya çalışılmaması gerektiğini belirtti.
Karagöl, kişinin elbiseleriyle yanması durumunda ise hemen yere yatırılarak üzerine su dökülüp kilim, battaniye ya da kalın perde ile kapatarak alevlerin söndürülmeye çalışılması gerektiğini söyledi.

Elektrik yanıkları daha tehlikeli

Yanığın nedeni elektrik olduğunda yanan kişinin üzerine su dökülmemesi ve öncelikle elektrikle temasın engellenmesinin hayati önem taşıdığını söyleyen Özlem Karagöl, "Yanan hastanın koşarak kurtulmaya çalışması doğal reflekstir ama bu, hastaya çok ciddi sıkıntı verebilir. Böyle bir durumla karşılaşıldığında hastanın hemen yere yatırılıp ıslak bir çarşafla sarılması ve hastayı yerde döndürerek bu durumdan kurtulunması hayat kurtaracaktır" ifadelerini kullandı.

Yanıklara ilk müdahalede doğrular-yanlışlar

Karagöl, yanık vakalarına ilk müdahalede yapılan doğru ve yanlış uygulamaları sıralayarak aşağıdaki bilgileri paylaştı:
"Yanıkla karşılaşan hastada ilk yapılması gereken, yanığa sebep olan sıvı ya da katı maddenin deriden hızla uzaklaştırılmasıdır. Bunun için en ideal ilk yardım, yanık bölgenin musluk suyunda 15 dakika kadar ağrı geçene kadar yıkanmasıdır.
Yanıklara diş macunu, yumurta akı, zeytinyağı ve yoğurt sürmek gibi halk arasında kullanılan yöntemler yanlıştır ve sonraki tedaviyi de zorlaştırmaktadır. Bunlar hem enfeksiyon olasılığını artırır hem de diş macunundaki mentol gibi tahriş edici maddeler nedeniyle yanığın daha da derinleşmesine, hastanede kalış sürecinin uzamasına sebebiyet verir.
Yüzeysel yanıklarda bitkisel ya da başka materyallerin kullanılması enfeksiyona sebep olabileceği gibi yüzeysel bir yanığı da derin yanığa dönüştürebilir. Bu da doku kaybı ya da doku nakli gibi uzun süren tedavileri gerektirebilir.
Buz, yanık alanının genişlemesine sebebiyet verdiği için en ideali, yanık bölgeyi oda ısısındaki suyla yıkamaktır." H. OKAN EGESEL