Yassıada: Tarihin yükünü taşıyan bir ada

Marmara Denizi'nin serin sularında, İstanbul açıklarında yer alan Yassıada, Türkiye siyasi tarihinin en hüzünlü ve anlamlı duraklarından biridir. Her ne kadar coğrafi olarak küçük ve gözden uzak bir kara parçası olsa da, yaşadığı tarihi olaylar bakımından etkisi büyük, sembolik bir yerdir. Günümüzde "Demokrasi ve Özgürlükler Adası" olarak yeniden yapılandırılan Yassıada, geçmişiyle yüzleşmek ve demokrasiyi anlamak isteyenler için önemli bir simge hâline gelmiştir.

Coğrafi Konumu ve Doğal Yapısı
Yassıada, İstanbul'a yaklaşık 17 kilometre uzaklıkta, Prens Adaları olarak bilinen adalar grubunun bir parçasıdır. Diğer adalara kıyasla düz ve çıplak yapısı nedeniyle "Yassı" olarak anılmıştır. Ada, yaklaşık 185 metre genişliğinde ve 740 metre uzunluğundadır. Doğal olarak taşlık ve kayalık bir yapıya sahip olan adada, tarih boyunca yerleşim az olmuş, daha çok sürgün, eğitim ya da askeri amaçlarla kullanılmıştır.

Tarih İçinde Yassıada
Yassıada'nın tarihi, Bizans dönemine kadar uzanır. Bizanslılar döneminde sürgün yeri olarak kullanılan ada, daha sonra manastır inşa edilerek dini bir işlev kazanmıştır. Osmanlı döneminde ise stratejik önemi olmayan bir ada olarak uzun süre sessiz kalmıştır. 19. yüzyılda İngiliz büyükelçisinin buraya bir ev yaptırdığı bilinmektedir. Ancak adanın gerçek anlamda siyasi tarih sahnesine çıkışı, 20. yüzyılın ortalarında gerçekleşmiştir.

1960 Darbesi ve Yassıada Yargılamaları
27 Mayıs 1960 tarihinde gerçekleşen askeri darbe sonrasında, dönemin Başbakanı Adnan Menderes, Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve birçok Demokrat Parti yetkilisi tutuklandı. Bu kişilerin yargılanmaları için özel olarak seçilen yer ise Yassıada oldu. Adanın izole yapısı ve İstanbul'a yakınlığı, askeri yönetim için ideal bir ortam oluşturdu.

Yassıada Mahkemeleri'nde Adnan Menderes ve arkadaşları, çeşitli suçlamalarla yargılandılar. Bu yargılamalar, dönemin hukuk anlayışı, adalet sistemi ve siyasi müdahaleleri açısından hâlâ tartışma konusudur. Mahkeme kararları sonucu Başbakan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan, 1961 yılında idam edildi. 

Günümüzde Yassıada: Demokrasi ve Özgürlükler Adası
Uzun yıllar kaderine terk edilen ada, 2013 yılında yeniden düzenlenerek "Demokrasi ve Özgürlükler Adası" ismini aldı. Yapılan çalışmalarla birlikte müze, konferans salonları, anıtlar ve sergi alanları inşa edilerek adanın tarihi belleği canlandırıldı. Ziyaretçiler artık hem Türkiye'nin demokratikleşme sürecini hem de 1960 darbesinin yarattığı acıları daha yakından görme şansı bulabiliyor.