Zekat kimlere, nelerden verilir?

İbadetlerin makbul birinci şartı imandır. Müslüman olmaktır. Müslüman olmayanın hiçbir ameli sevap değeri taşımaz. 
Zekat kimlere farzdır?
Bu ibadette de birinci şart Müslüman olmaktır. 
2- Akıllı ve ergenlik çağına gelmiş olmak.
3- Hür olmak.
4- Dinen zengin sayılmak. Nisab miktarı kadar mal veya paraya sahip olmak.
"Buna göre, Müslüman olmayanlar, köle ve cariyeler, mecnunlar ve çocuklar zekat vermekle yükümlü değillerdir. İmam Şafi'ye göre çocukların ve mecnunların mallarından velilerinin zekâtlarını vermesi gerekir." (Büyük İslam İlmihali, Ö. Nasuhi Bilmen).
"Ergen olmayan kimsenin, malının zekatını vermesi gerekmez. Ama şer'i velisi onun malı ile ticaret yapmakta ise, malının, aynı şekilde ekinlerinin zekâtını çıkarıp vermesi müstehab olur." (Ca'feri İlmihali, Mehmet Keskin, DİB yy).


Malda bulunması gereken şartlar:
1- Nisab miktarında olması. 
2- Malın sahibi elinde (kaybedilmiş malın zekatı verilmez) ve üzerinden tam bir kameri yıl geçmiş olması
3- Malın nâmi, yani hakikaten veya hükmen artıcı olması. Gerek ticaret yolu, gerek altın gibi değer kazanan, gerek mahsul gerek hayvanların çoğalması gibi?


Nisabı açıklayalım:
Dinimizdeki zenginlik ölçüsüdür. Borcundan ve asli ihtiyaçlarından başka nisab miktarı kadar mala veya paraya sahip olan kişiler dinen zengin sayılır. Bu miktar malı vaya parası bulunmayana zekat farz değildir.
Altının nisabı 20 miskal (Hanefi 80.18 gr, Ca'feri 70.3- 84.3, Şafii mezhebi 69 gr.). 
Gümüşün nisabı 200 dirhem. Koyun ile keçinin nisabı kırk koyun veya keçi. Sığır ve mandanın nisabı 30.
Devenin nisabı 5'tir.


Asli ihtiyaçlar nelerdir (havaic-i asliye):
Oturacak ev, ev eşyası, eve gerekli eşyalar, giyecekler, gerekli silah ve aletler, bindiği hayvanı veya arabası, ilim adamların kitapları, sanatkârların aletleri? Bunlarda biri veya birkaçı nisab miktarı kadar mala ulaşsa da zekat vermek gerekmez. Ca'feri, Şafii mezhebinde kadınların ziyneti için zekat yoktur.


Zekatın sıhhatinin şartları:
1- Zekat verirken niyet etmek. Kalben niyet yeterlidir. Dil ile söylemek gerekmez.
2- Bir mal fakire niyetsiz olarak verilmiş ise bakılır; fakirin elinde ise niyet edilmesi yeterlidir. Fakat elinden çıkmış ise niyet edilmesi yeterli değildir.
3- Zekat verirken vekilin değil müvekkilin niyeti sahihtir.
4- Zekat vermek arzusunda olan kimse zaman zaman fakirlere vermiş olduğu bir şeyler için sonradan niyet edecek olsa bu verdikleri zekata sayılmaz.
Niyet, Şafii ve Ca'feriler'de de gereklidir.