Ajax Operasyonu-I

Tarihinde ilk defa ABD gizli servisi, bir hükümeti devirdi.İran'da "seçimle gelen" Musaddık hükümeti 1953 yılında "darbeyle" yıkıldı. Başbakan Muhammed Musaddık; komünist yanlısı bir fanatik olmakla itham edildi. Gerçek sebep ise ülkesinin petrollerini millileştirmesiydi.İran'da petrolün bulunuşundan itibaren (1908) onu çıkarıp kullanan, satan İngilizler ve Britanya devletiydi. Önce D'Arcy adında bir yatırımcının kurduğu Anglo-Persian şirketi eliyle beş yıl işletildi. Sonra Britanya hükümeti bu şirketin yüzde ellibirini alarak kamulaştırdı. İşletme hakkı da devlete geçmiş oldu. Yıllarca maliyetinin on ila otuz katı fiyatla satıldı. İngiliz yetkililerince bu durum; "en vahşi rüyalarımızın bile ötesinde, periler ülkesinden gelen bir mükâfat" olarak tasvir ediliyordu.Muhammed Musaddık'a göre mesele para meselesi değil, "milli egemenlik" meselesiydi. Britanya uzun yıllar boyunca ülkesinin kaynaklarını sömürmüştü. Ama daha önemlisi, ülkesini Şahların işbirliğiyle beraber İngilizler yönetiyordu. Egemenlik hakkının en önemli göstergesi petroldü. Bu sebeple yıllarca "tam bağımsızlık" fikrini savundu. Arkasına aldığı milliyetçi kitleler sayesinde meclise girdi. Bir konuşmasında şöyle diyordu:"Eğer bir ülkeye başka milletlerin çabaları ile getirilen refah halkın yararına olsaydı, o zaman her millet yabancıları evine davet ederdi. Eğer boyun eğdirme faydalı ise o zaman hiçbir ülke kanlı savaşlar ve ağır kayıplar pahasına özgürlüğünü kazanmaya çalışmazdı."Nihayet Musaddık, İran halkının desteğiyle Haziran 1950'de başbakan oldu ve kıyamet koptu!İlk icraatı -körfezdeki İngiliz savaş gemilerine rağmen- petrol şirketini millileştirmek oldu. Şirketin ülkesinde bulunan bütün tesislerine el koydu. Britanya'nın cevabı ise ambargo oldu. Petrol İran'daydı ama ne onu çıkaracak teknisyeni, ne de satabileceği pazarı vardı. Avrupa gazetelerine verilen ilanlarla teknisyenler aradı. Elindeki petrolü piyasanın altında satarak pazar bulma yolunu denedi. Hindistan ve Türkiye ile mal mübadelesi yapmaya çalıştı. Fakat her seferinde İngiltere'nin muhalefeti çözüme engel oldu.İlginçtir ki; İran'ın petrolü millileştirmesiyle savaşan İngiltere; kendi demiryollarını, kömürü, elektriği, ulaşımı ve çeliği millileştirmişti.  Musaddık ve İran halkı direniyordu. Refah düzeyini insanlığı sömürerek sağlayan İngilizleri yenmek kolay değildi. İki dünya savaşından yorgun çıkan Britanya İran'la savaşı göze alamadı.Ama başka bir çözüm yolu daha vardı; Musaddık'a darbe?İran'daki bütün Britanyalılar gönderilip, konsolosluk kapatıldığı için İngilizlerin yapabileceği fazla bir şey kalmamıştı. Bu sebeple Amerikalıları ikna yoluna gittiler. Başkanlık seçiminden sonra gereken destek sağlandı. Ve adını "Ajax" koydukları operasyon için ABD gizli servisinden "Kermit Roosevelt" görevlendirildi. Ardından Tahran'daki CIA merkezine 1 milyon dolar gönderildi. -Devam edecek-