'Akıl, ruhani varlıkların ilkidir'

Allah (c.c.) Kur'an'da şöyle buyuruyor:

"Hikmeti dilediğine verir. Kime hikmet verilmişse şüphesiz ona çokça hayır verilmiştir. Bundan ancak akıl sahipleri ibret alır." (Bakara, 269).

"Eğer kulak vermiş veya akıl etmiş olsaydık, çılgın alevli cehennemlikler içinde olmazdık" derler." (Mülk, 10).

Resûlullah (s.a.a) şöyle buyurdu: "İnsanın kıvamı aklı iledir. Aklı olmayan kimsenin dini yoktur." (Ravzat'ul-Vaizin, 9).

Hz. Ali Efendimizin aklın üstünlüğüyle ilgili olarak söylediği hikmetli sözlerden bazıları ise şöyledir:

"Allah akıl verdiği herkesi bir gün akıl vesilesiyle kurtarmıştır." (Nehc'ul-Belağa, 407. hikmet).

"Akıl, en güçlü temeldir." (Gurer'ul-Hikem, 475).

"Akıl, insanı kötülükten münezzeh kılar ve iyiliği emreder." (a.g.e., 1250).

"Akıl, her işin düzenleyicisidir." (a.g.e., 404).

"Akıl, illiyyin'e (cennetin en yüksek yeri) doğru yükselir." (a.g.e., 1325).

"Akıl, hakkın elçisidir." (a.g.e., 272).

"En iyi zenginlik akıldır." (Nehc'ul-Belağa, 38. hikmet).

"Akıl, mü'minin samimi dostudur." (Tuhef'ul-Ukul, 203).

"İnsanların en ahmak olanı, insanların en akıllısı olduğunu sanan kimsedir." (Gurer'ul-Hikem, 3089).

"İnsanların en ahmak olanı iyilik etmediği halde insanlardan teşekkür bekleyen ve kötülük yaptığı halde hayır sevap uman kimsedir." (a.g.e., 3283).

"İnsanların en ahmak olanı kendisi sahip olduğu halde, başkasının ayıbını çirkin görendir." (a.g.e., 3343).

"Ahmağa karşı susmak ona verilen en üstün cevaptır." (a.g.e., 1160).

İmam Bâkır (a.s.) buyurdu ki: "Akıl yokluğu gibi bir musibet yoktur." (a.g.e, 286).

İmam Sadık (a.s): "Övgüsü yüce olan Allah şüphesiz aklı yarattı. Akıl Allah'ın Arş'ının sağındaki nurundan yarattığı ruhani varlıkların ilkidir." (el-Hisal, 589/13).

İmam Sâdık (a.s.) şöyle buyurdu: "Allah-u Teâlâ aklı dört şeyden yaratmıştır: İlimden, kudretten, nurdan ve bir şeye meşiyyetten. Sonra onu ilimle ayakta tutmuş ve melekûtunda daimi kılmıştır." (el-İhtisas, 244).

Yine İmam Sâdık (a.s) buyurdu ki: "Hiçbir servet akıldan daha bereketli değildir ve hiçbir fakirlik ahmaklıktan daha aşağılık değildir." (el-Kafi, 1/29/34).

İmam Kâzım (a.s.) Hişam b. Hakem'e yaptığı tavsiyesinde şöyle buyurmuştur: "Ey Hişam! Kullar arasında akıldan daha üstün bir şey bölüştürülmemiştir. Akıllı insanın uykusu cahil insanın ibadet için sabahlamasından daha üstündür. Allah her peygamberi, tüm çaba gösterenlerin çabasından daha üstün olsun diye akıl sahibi olarak göndermiştir. Kul Allah hakkında düşünmedikçe (Onu tanıyıp itaat etmesi gerektiğini derketmeyince) Allah'ın farzlarından hiçbir farzı yerine getiremez." (Tuhef'ul-Ukul, 397).

İmam Sâdık (a.s.) buyurdu ki: "Hiçbir mal akıldan daha faydalı değildir." (el-İhtisas, 246).

İmam Rıza (a.s.), "Her insanın dostu aklıdır, düşmanı ise cehaletidir" buyurmuştır. (el-Kafi, 1/11/4).

İmam Sâdık (a.s.) buyurdu ki: "Akıl, mü'minin kılavuzudur." (el-Kafi, 1/25/24). (Muhammed Muhammedî Reyşehrî, Mizanu'l-Hikmet).

OKAN EGESEL