Amasya’nın tarihi ve kültürel mirasının incisi: Göynücek

Amasya'nın güneybatısında, Çekerek Irmağı Vadisi'nde konumlanan Göynücek, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle dikkat çeken bir ilçedir. Dört ilin (Amasya, Tokat, Çorum ve Yozgat) kesişim noktasında yer alan bu şirin ilçe, sosyo-kültürel yapısı ve tarihi envanteriyle hem yerel halkın hem de ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir.

Göynücek'in tarihi, Kalkolitik Çağ'a (M.Ö. 5500-3000) kadar uzanmaktadır. Pers, Pontus, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan ilçe, bu zengin tarihsel birikimiyle Anadolu'nun önemli kültürel merkezlerinden biridir.

Göynücek, özellikle Roma döneminde stratejik bir merkez olarak öne çıkmış, Zile yakınlarında gerçekleşen Zela Savaşı (M.Ö. 47) ile Roma egemenliğine girmiştir. Bu döneme ait en önemli kalıntılardan biri, Gökçeli Kalesi'dir.

Kale, Çekerek Vadisi'ne hakim bir konumda yer almakta ve kayalara oyulmuş tünelleriyle dikkat çekmektedir. Osmanlı döneminde ise 1650'li yıllarda bugünkü yerinde yerleşim merkezi olarak kurulmuş ve 1954 yılında ilçe statüsü kazanmıştır.

İlçenin kültürel mirası, özellikle folklorik unsurlarıyla zenginleşmektedir. Ardıçpınar, Davutevi ve Ilısu köylerinde geleneksel Türk kültürünün izleri canlı bir şekilde korunmaktadır.

Düğünlerde oynanan "Sinsin, Fanzara, Hoşbilezik, Ters Halay, Yerleme, Topalkız, Mektepli, Noktalı, Mahirçavuş, Temirağa ve Samah" gibi yöresel oyunlar, Göynücek'in kültürel zenginliğini yansıtmaktadır. Düğünler, cuma öğleden sonra başlayıp pazar öğleden sonra sona eren geleneksel törenlerle kutlanmakta, bu gelenekler nesilden nesile aktarılmaktadır.

Çekerek Ovası'nın verimli toprakları, özellikle Göynücek bamyası, soğan, şeker pancarı, haşhaş, arpa, buğday ve son yıllarda gelişen meyvecilikle (kiraz, elma, vişne, kayısı, ceviz, şeftali) ilçeye ekonomik canlılık katmaktadır. "Amasya'nın elması, Göynücek'in bamyası" sözü, ilçenin tarımsal üretimdeki ününü pekiştirmektedir. Ayrıca, Aşağı Çekerek Ovası Sulama Projesi gibi çalışmalar, tarım ve meyvecilikte verimliliği artırmayı hedeflemektedir.

Kültürel ve Tarihi Envanter



Göynücek'in tarihi ve kültürel envanteri, ilçenin geçmişten günümüze taşıdığı mirası gözler önüne sermektedir. Başlıca envanter unsurları şunlardır:

Gökçeli Kalesi: Roma döneminde garnizon olarak kullanılan bu kale, kayalara oyulmuş tünelleri ve basamaklı yapısıyla ilçenin en önemli tarihi yapılarından biridir. Çekerek Vadisi'ne hakim konumuyla stratejik bir öneme sahiptir.

Göynücek Camii: İlçenin dini ve kültürel hayatında önemli bir yere sahip olan bu cami, tarihi dokusuyla ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir.

Ayazma Şelalesi ve Aktalı Kanyonu: Göynücek'in doğal güzellikleri arasında yer alan bu alanlar, ilçenin turizm potansiyelini artırmaktadır. Yeşilırmak ve Kızılırmak nehirlerinin çevrelediği doğal alanlar, kültürel zenginliklerle birleştiğinde Göynücek'i cazip bir destinasyon haline getirmektedir.

Yöresel Ürünler ve Mutfak Kültürü: Göynücek, Amasya'nın zengin mutfak kültüründen payını almaktadır. Özellikle Göynücek bamyası, ilçenin tescilli bir markasıdır. Bunun yanı sıra, Amasya mutfağına özgü çatal çorba, toyga çorbası, bakla dolması, yuka tatlısı gibi lezzetler ilçede de yaygın olarak tüketilmektedir.

Şifalı Su Kaynakları: İlçede böbrek taşları ve idrar yolları iltihabına iyi geldiği söylenen şifalı su kaynakları bulunmaktadır, bu da Göynücek'in sağlık turizmi açısından potansiyelini artırmaktadır.

Sonuç

Göynücek, Amasya'nın tarih ve kültür mozaiğinin önemli bir parçasıdır. Zengin tarihi, geleneksel folkloru, verimli tarım arazileri ve doğal güzellikleriyle dikkat çeken ilçe, sosyo-kültürel yapısıyla Anadolu'nun tipik özelliklerini yansıtmaktadır. Ancak, göç ve ekonomik sınırlılıklar gibi sorunlar, ilçenin potansiyelini tam anlamıyla kullanmasını zorlaştırmaktadır.

Yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarının iş birliğiyle, Göynücek'in hem sosyo-kültürel hem de ekonomik açıdan daha parlak bir geleceğe kavuşması mümkün görünüyor.