Asgari ücreti kim belirliyor: Komisyon mu, hükümet mi, JpMorgan mı?

Komisyon kelimesi, belli başlı bazı işleri çözüme kavuşturmak amacıyla bir araya gelen insan topluluğu anlamına gelmektedir.

Fakat bugünün Türkiye'sinde komisyon, daha önce alınmış kararları meşru haline getirmenin bir vasıtası olarak kullanılıyor.

Örneğin, Terörsüz Türkiye Komisyonu, Asgari Ücret Tespit Komisyonu vs.

Terörsüz Türkiye adı altında İmralı ile yürütülen süreçte, öylesine riskli adımlar atılıyor ve bundan sonra atılacak ki, bunun sorumluluğunu, tek başına iktidar almak istemiyor, Meclis bünyesinde kurulan bir komisyonla sorumluluk milletin sırtına atılmak isteniyor.

Dikkat ederseniz, komisyona katılan ana muhalefet partisi CHP'ye yöneltilen eleştiri, "Komisyona niye meşruiyet kazandırıyorsun?" şeklindeydi.

Neticede, komisyonun kararıyla AKP, MHP ve DEM Parti'den oluşan 3 kişilik milletvekili heyeti teröristbaşı Öcalan'ın ayağına giderek hangi riskli adımların atılabileceğini bizzat göstermiş oldular.

Bu gündemi şimdilik bu kadar değerlendirip, vatandaşları daha çok ilgilendiren asgari ücret gündemine dönelim.

Malum, asgari ücreti görüşmek üzere her yıl aralık ayında Asgari Ücret Tespit Komisyonu birkaç kez toplanıyor. Komisyon, işçi ve işveren temsilcileri ve de hükümet yetkililerinden oluşuyor. Bugüne kadar 5 işçi temsilcisi, 5 işveren temsilcisi, 5 de hükümet yetkilisi olmak üzere 15 kişiden oluşuyordu.

Bu sene hükümetin temsilci sayısının 1'e düşürülmesi gündemde ama daha netleşmedi.

Komisyon ile alakalı hem bakanlıktan hem de işçi temsilcisi Türk-İş'ten açıklamalar geldi.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan şunları söyledi:

"Asgari ücreti hükümet olarak biz değil Asgari Ücret Tespit Komisyonumuz belirliyor. Komisyon inşallah yakın zamanda toplanacak, çalışmalara başlayacak. Biz masada tüm tarafları görmek istiyoruz."

TÜRK-İŞ Genel Başkanı Ergün Atalay ise TÜRK-İŞ Başkanlar Kurulu'nda yaptığı konuşmada, asgari ücretin geçen yıl yüzde 30 artışla 2025 yılı için net 22 bin 104 lira olarak belirlenmesine tepki gösterdiklerini anımsattı ve 25 Aralık 2024'te düzenledikleri basın toplantısında, adil bir yapıya dönüşmedikçe TÜRK-İŞ olarak Asgari Ücret Tespit Komisyonu'na katılmayacakları yönünde açıklamada bulunduğunu hatırlattı.

Atalay şunları kaydetti:

"Komisyonun yapısının değişmesini istiyoruz, komisyonun yapısı kadar asgari ücretin belirlenmesinde dikkate alınacak kriterlerin de değişmesi gerekiyor."

"Geçen yıl TÜİK tarafından açıklanan enflasyon yüzde 44 olmasına rağmen, verilen rakam ortada. Geçen yıldan işçilerin yüzde 14 alacağı var."

"TÜİK'in enflasyon sepetinde 400'ün üzerinde kalemi var. TÜİK, kirayı, gıdayı, eğitimi ve ulaşımı daha fazla dikkate almak mecburiyetinde. Asgari ücretliyi, dar ve sabit gelirliyi bu dört kalem ilgilendiriyor."

"Basit bir hesap yapmak gerekiyor. İşte geçen sene kira kaçtı, bu sene kaç para oldu? Temel gıda maddeleri kaçtı, ne oldu? Eğitim kaçtı, ne oldu? Ulaşım kaçtı, ne oldu? Bu rakamları topladığın zaman, işte geçen seneden bir yüzde 14 kaybı koyduğun zaman, işte asgari ücretin kriterlerinin bu olması gerekiyor. Yani biz olaya böyle bakıyoruz."

"Komisyonda hükümetin üye sayısı 1'e düşse de yahut başka bir şey olsa da bu ülkede yarım asırdır Asgari Ücret Tespit Komisyonu'nda ne işçinin dediği oluyor, ne işverenin dediği oluyor' Ülkeyi yönetenlerin dediği oluyor. Bu dün de öyleydi, bugün de öyle. Bunu son bulması gerekiyor mu' Son bulması gerekiyor."

Atalay, bir taraftan Türk-İş olarak asgari ücreti belirleme kriterlerini ifade ediyor, diğer taraftan da Bakan Işıkhan'ın iddia ettiğinin aksine asgari ücreti komisyondaki işçi ya da işverenin değil, hükümetin belirlediğini söylüyor.

Peki, gerçekten asgari ücreti hükümet mi belirliyor, yoksa borç almak için peşlerinde koştuğumuz küresel finansörler mi?

Bildiğiniz gibi, Ak parti iktidarında IMF politikaları "kamçısız" uygulanıyor. Yüksek faiz, fahiş vergiler, talebi baskılama yani kemer sıkma politikaları, TÜİK'in enflasyonu düşük gösterme gayretleri, asgari ücretin gerçek enflasyona göre değil, TÜİK'in yılsonu enflasyonuna göre de değil, beklenen enflasyona göre artırılması ve daha niceleri hepsi bu politikaların ürünü.

Geçtiğimiz yılın sonunda enflasyon yüzde 44 olmasına rağmen, aynen ABD'li küresel yatırım bankası JpMorgan'ın öngördüğü gibi yüzde 30 zam yapıldı. Bu sene de JpMorgan'ın asgari ücret zammı tahmini yüzde 23. Yani net 27 bin 188 lira. İnşallah yanılırım ama korkarım JpMorgan zam oranını yine bilecek!

Bence zam oranını komisyon belirlemiyor, hükümet de belirlemiyor, JpMorgan gibi küresel sermayeye yön verenler belirliyor. Diğer ifadeyle parayı veren düdüğü çalıyor, borç veren emir veriyor.

Asgari ücretle ilgili bir bilgi daha aktaralım. O da Çalışma Ekonomisi Uzmanı Kocaeli Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aziz Çelik'ten olsun.

"Ortalık asgari ücret tahmininden geçilmiyor! Ben de ekonominin gerçeklerine uygun bir tahmin yapayım" diyen Aziz Çelik, 1999, 2004 ve 2016 düzeyinde bir asgari ücretin yaklaşık net 38 bin TL; 1970'ler düzeyinde bir asgari ücretin yaklaşık net 50 bin TL olması gerektiğini belirtti. 

Değerini koruması için bile bu kadar olması lazım ama şu bir gerçek o günlerde de asgari ücret yeterli değildi.

Her zaman ifade ediyoruz tekrar altını çizelim, kanuni olarak yönetmelikte tarif edilen asgari ücret yoksulluk sınırıdır. Yetkililer bu kanuni hakkı çalışanlara nasıl verebiliriz sorusunun cevabını aramak zorundalar. Benim adım Hıdır yapacağım budur demek doğru bir yaklaşım olmaz.

Yoksulluk sınırında, enflasyon oluşturmadan bir asgari ücret nasıl verilir, bunun bilimsel çalışmasını ortaya koyan dünyada tek model Prof. Dr. Haydar Baş'ın Milli Ekonomi Modeli'dir. Fırsat verin BTP Genel Başkanı Hüseyin Baş'a, size uygulamalı olarak göstersin.

Bu arada şubat ayında Avusturya'nın Viyana Teknik Üniversitesi'nde yapılacak Milli Ekonomi Modeli kongresini de mutlaka takip ediniz.