Avrupa'da 'aşırı sağ' çağı

RECEP BAHAR / DETAY HABER

Avrupa Birliği (AB) üyesi 28 ülkede 23, 25 ve 26 Mayıs tarihlerinde gerçekleşen Avrupa Parlamentosu (AP) seçimleri, geleneksel olarak hakimiyeti elinde tutan merkez sağ ve sol partilerin gücünü kaybettiğini, vatandaşların değişim vadeden partilere desteğini artırdığını ortaya koydu.

Avrupa'da geleneksel olarak en güçlü siyasi gruplar olan merkez sağdaki Avrupa Halk Partisi (EPP) ve merkez soldaki Sosyal Demokratlar (S&D) sandalye kaybederken, aşırı sağcı popülist partiler, liberaller ile Yeşiller güç kazandı.

Seçimlerde AP'ye en çok milletvekili gönderen iki parti 29'ar milletvekiliyle Almanya'dan Merkel'in partisi Hıristiyan Demokratlar ile İngiltere'den Brexit Partisi oldu. Son verilere göre, toplam 751 milletvekillinin belirlendiği AP seçimlerinde EPP yine ilk sırada yer aldı.

 Ancak EPP'nin milletvekili sayısı 2014'teki AP seçimlerine göre 221'den 180'e geriledi. EPP'yi, 146 sandalyeyle Sosyal Demokratlar izledi. AP'de ikinci parti konumunda olan S&D de 45 koltuk kaybetmiş oldu.

Liberaller ve Yeşiller atakta

AP'de üçüncü sıraya yükselen liberal görüşlü Avrupa İçin Liberal ve Demokrat İttifakı (ALDE) ise 109 sandalye alarak milletvekili sayısını bir önceki seçime göre 42 yükseltmiş oldu.

ALDE'yi, 2014'te göre 19 fazla koltuk kazanan ve bu dönem AP'ye 69 milletvekili göndermesi beklenen Avrupa Yeşiller Partisi (EFA) takip etti. Bir önceki dönemde üçüncü güçlü siyasi grup olan ve aşırı sağcı partilerin de bulunduğu Avrupa Muhafazakarları ve Reformistleri (ECR) ise 11 sandalye kaybederek 59 milletvekili çıkardı.

Diğer yandan, yine aşırı sağcı popülist partilerin bulunduğu Uluslar ve Özgürlükler Avrupa'sı (ENF) ve Özgürlükler Avrupa'sı ve Doğrudan Demokrasi (EFDD) siyasi grupları, güç kazandı. ENF, 58 milletvekili, EFDD de 6 sandalye kazanarak 54 milletvekili çıkardı. Daha önce 52 milletvekili bulunan solcu Avrupa Birleşik Solu-İskandinav Yeşil Solu (GUE/NGL) ise 13 sandalye kaybederek 39 milletvekili çıkardı. Geriye kalan milletvekilleri ise bağımsız ve diğer adaylardan seçildi.

Daha önce AP'de hiç sandalyesi olmayan aşırı sağcı Milliyetçiler, bu seçimde 58 sandalye birden akzandı. Aşırı sağın en büyük zaferi, birinci sırayı aldıkları Fransa (Le Pen'in liderliğindeki Ulusal Birlik Partisi) ve İtalya'dan (Lig Partisi) geldi.

Kaçak Puigdemont milletvekili seçildi

Diğer yandan, Katalonya'da 1 Ekim 2017'de yapılan yasa dışı bağımsızlık referandumu ve 28 Ekim 2017'de Katalonya özerk parlamentosunda ilan edilen tek taraflı bağımsızlığın ardından Belçika'ya kaçan eski Katalonya Özerk Hükümet Başkanı Carles Puigdemont, AP milletvekili seçildi.

Hollanda'da aşırı sağcılara büyük ders

Hollanda'da AB Komisyonu Başkan Yardımcısı Frans Timmermans'ın seçimlerde liste başı adayı olduğu İşçi Partisi (PvdA) seçimi kazandı. Diğer yandan, 2014 seçimlerinde 4 sandalye kazanan aşırı sağcı, İslam ve Türk düşmanı, İsrail yanlısı Geert Wilders'in liderliğindeki Özgürlük Partisi (PVV) hezimete uğrayarak 4 koltuğunu da kaybetti ve en büyük kaybı yaşayan parti oldu.

Danimarka'da da aşırı sağcı Danimarka Halk Partisi, 2014'teki seçimlerde kazandığı 4 sandalyeden 3'ünü kaybetti.

Buna karşılık İsveç'te göçmen karşıtlığı ile bilinen İsveç Demokratlar Partisi yüzde 15.6 oranında oy alırken, oyun en çok artıran parti oldu. Macaristan'da ise göçmen karşıtı Macar Yurttaş Birliği (Fidesz) ve Hristiyan Demokratik Halk Partisi (KDNP) ittifakı oyların yüzde 52'sini aldı.

Yunanistan'daki AP seçimlerinde ana muhalefet merkez sağ Yeni Demokrasi (ND) partisi yüzde 33 oy alarak birinci oldu. Başbakan Aleksis Çipras'ın partisi SYRIZA ise rakibinin 9 puan gerisinde kalarak yüzde 23.9 oy oranına sahip.

Yeni Demokrasi lideri Kiryakos Mitsotakis, zafer ilan ettiği konuşmasında erken seçim talep etti. Bunun üzerine Başbakan Aleksis Çipras erken seçim yapılacağını duyurdu.

Macron, Le Pen'e karşı kaybetti

Yaklaşık 6 aydır sarı yeleklilerin Fransa'da değişim talebiyle sürdürdüğü eylemlerin ardından, ülkedeki AP seçimlerine aşırı sağcı Marine Le Pen'in liderliğindeki Ulusal Birlik Partisi (RN) damga vurdu.

2014 seçimlerine göre oyunu artırmayan RN, yüzde 23.3'lük oy oranıyla Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un kurucusu olduğu iktidardaki Cumhuriyet Yürüyüşü Hareketini (LREM) geride bıraktı.

LREM yüzde 22.1 oyla ikinci sırada yer aldı. Almanya'da Avrupa Parlamentosu seçimlerinde Yeşiller Partisinin oylarını neredeyse iki katına çıkarması dikkati çekti.

 Yeşiller bir önceki seçime göre oylarını yüzde 9.8 artırdı ve yüzde 20.5'lik bir oy oranıyla ülkede ikinci parti konumuna geldi. Yeşiller AP'ye göndereceği milletvekili sayısını da 11'den 21'e çıkardı.

Seçimlerde iktidardaki partiler büyük oy kaybı yaşadı. Başbakan Angela Merkel'in partisi Hıristiyan Demokrat Birlik Partisi (CDU) yüzde 7.5 oy kaybı yaşadı. Buna rağmen CDU 22.6'lık oy oranıyla birinci çıktı.

Aşırı sağcı popülist Almanya için Alternatif (AfD) partisinin de oylarını artırması dikkati çekti. AfD oyunu yüzde 3.9 artırıp seçimi yüzde 11'lik oy oranıyla tamamlayarak AP'ye 11 milletvekili gönderdi.

İngiltere siyaseti altüst oldu

İngiltere'de iktidardaki Muhafazakar Parti, AB'den ayrılmayı (Brexit)gerçekleştirememesinin etkisiyle AP seçimlerinde hezimete uğradı. Brexit konusunda bir anlaşmaya varamayan ülkenin geleneksel iki partisi iktidardaki Muhafazakar Parti ile ana muhalefet İşçi Partisi kan kaybetti.

AB'den ayrılmayı ana politikası olarak belirleyen ve yeni kurulan Brexit Partisi ise seçimlerde birinci oldu. Aşırı sağcı Nigel Farage'ın liderliğini yaptığı Brexit Partisi, seçimde yüzde 31.6 oy aldı.

İtalya'da ilk kez aşırı sağ görüşlü bir siyasi parti ülke genelinde birinci çıktı. İtalya'da yaklaşık bir yıldır iktidarda olan koalisyon hükümetinin ortağı, aşırı sağ görüşlü Lig Partisi yüzde 30'a varan oy oranı ile ilk sırada yer aldı. Özellikle göçmen karşıtı politikalarıyla öne çıkan Lig Partisi'nin lideri, Başbakan Yardımcısı ve İçişleri Bakanı Matteo Salvini, bu yıl 180 miting düzenleyerek bu alanda rekor kırdı.

Öte yandan, eski başbakanlardan 82 yaşındaki Silvio Berlusconi ise ilk kez katıldığı AP seçimlerinde seçilmeyi başarsa da partisi Forza İtalya yüzde 8.78'lik oy oranıyla büyük bir başarı gösteremedi.

AP'ye 4 Türk seçildi

Almanya'da daha önce 2 dönem AP'de milletvekili olan İsmail Ertuğ SPD'den yeniden seçilirken, Özgür Seçmenler (Freie Waehler) partisinden Engin Eroğlu ve Sol Partiden Özlem Alev Demirel ilk kez AP milletvekili oldu. Diğer taraftan ilk kez bir Türk kökenli aday Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) üzerinden AP'ye girmeyi başardı.

Akademisyen ve yazar olan Niyazi Kızılyürek, sol AKEL listesinden seçildi. AKEL Genel Sekreteri Andos Kyrpiyanu, "Niyazı Kızılyürek'in seçimi, Kıbrıs sorununun kaderini değiştirebilir" dedi.

Öte yandan, 2014'te katılımın yüzde 42.6 oranında gerçekleştiği AP seçimlerinde, 2019'da sandığa gitme oranının yüzde 50.95 ile 1994'ten beri en yüksek seviyeye ulaşması dikkati çekti. Katılımda ilk iki sırayı yüzde 89 ve 84 ile oy kullanmanın zorunlu olduğu Belçika ve Lüksemburg aldı.

İspanya (yüzde 64.3), Avusturya (yüzde 59), Almanya (yüzde 61.5) ve Danimarka (yüzde 66) katılımın en çok arttığı ülkeler arasında yer aldı. Son seçimde yüzde 13'lük katılım oranıyla tarihe geçen Slovakya bu seçimde yüzde 22.7 ile yine en düşük ülkelerden oldu.

Çek Cumhuriyeti, Slovenya ve Hırvatistan da katılımın yüzde 30'un altında kaldığı ülkelerdendi. İngiltere'de ise katılım yüzde 37'de kaldı.

Hangi grupta hangi parti var?

Sosyal Demokratlar - SD: İspanya'dan Sosyalist Parti, İngiltere'den İşçi Partisi

Kuzey Yeşil Solu - GUENGL: Podemos (İspanya), SYRIZA (Yunanistan)

Milliyetçiler - ENF: Lig Partisi (İtalya), Ulusal Birlik Partisi (Fransa)

Liberal Demokratlar - ALDE: Liberal Demokratlar (İngiltere)

Muhafazakârlar ve Reformcular - ECR: Muhafazakâr Parti (İngiltere)

Avrupa Halk Partisi - EPP: Hıristiyan Demokrat Parti (Almanya)

Özgürlük ve Doğrudan Demokrasi - EFDD: Brexit Partisi (İngiltere), Beş Yıldız Hareketi (İtalya)

Yeşiller - GREENSEFA: Avrupa'daki tüm yeşil partiler