Bakkal Amca hipermarkete karşı

Geçtiğimiz yıl esnaf eylemlerinin yoğun olduğu nisan ayında Avrupa Birliği ülkelerinde olduğu gibi dev süpermarketlerin şehir dışına taşınması gündeme gelmişti. Dönemin Sanayi ve Ticaret Bakanı MHP'li Ahmet Kenan Tanrıkulu, bu çerçevede bir de yasa tasarısı bile hazırlamıştı. Ancak ne olduysa, bu yasa tasarısı izini kaybettirmeyi başardı! Bakkal Amca da, süpermarketler karşısında 'desteksiz ve dayanaksız' kaldı.

Türkiye'de iki büyük sanayi grubu, "sıcak para" akışını sağlayabilmek için perakende piyasasasına ağırlık veriyor: Sabancı ve Koç grupları. Koç Grubu, Migros ve Şok ile Sabancı ise Carrefoursa ve Dia-sa ile... Sabancı Grubu, şu sıralarda İstanbul Bahçelievler'de 30 bin metrekare alana 24 milyon dolar harcayacak Hükümet Konağı, Belediye Binası, Vergi Dairesi ve Sağlık Kompleksi ile Carrefour-sa adı altında bir kompleks yapmayı planlıyor. Yöredeki esnaf ise bu durumdan son derece rahatsız...

Bu kadar kamu binasının yapılması hoş bir şey ama şehrin göbeğindeki böylesine dev bir "alışveriş" merkezinin küçük ve orta ölçekli esnafı ne hale getireceğini düşünen yok! Acaba kaç kişi ekmek kapısını yitirecek, bunu hesaplayan da yok?

Esnaf arasındaki yaygın kanaat şu... Türkiye'nin her ilinde açılan "dev hipermarketler" o bölgedeki tüm esnafın gelirini olumsuz yönde etkiliyor. Daha açıkça ifade edersek, esnafı öldürüyor.

Yasalara aykırı biçimde "haksız rekabet" yapılıyor; kimse de buna dur demiyor. Böylece Türk milletinin temel taşlarından olan "esnaf kitlesi" bile bile yokediliyor.

Ticaret odaları, esnaf odaları ve devletin ilgili organları bu oluşumlar karşısında "duyarsız" kalıyor. Daha açıkcası, "dev holdingleri" karşılarına almak istemiyorlar.

Carrefour-sa ve 300 metrekareyi aşan hipermarketlerin şehir dışına taşınması, küçük esnafın korunması için önemli. Avrupa Birliği ülkelerinde böyle bir "düzenleme" varsa, bunun yararı olduğu içindir herhalde. Ancak Türkiye'de bu çerçevede düşünülen yasal düzenlemeler bir türlü hayatiyete geçirilmedi. Teknik tabirle, "ilgili yasal düzenlemeler kadük kaldı".

Öte yandan, gerek Sabancı Grubu, gerekse de Koç Grubu "küçük marketlerle" mahalle aralarına da daldılar.

Bu durum, sözkonusu grupların "marketçilik piyasasında" tekelleşme eğilimi içinde olduklarını ortaya koyuyor.

Türkiye'nin önde gelen sanayi gruplarının "sanayiciliği" biryana bırakıp, perakendeciliğe soyunması mantıklı değil... Nitekim, bir rivayete göre, Sabancı Grubu son 10 yılda hiç bir sanayi yatırımı yapmamış. Marketlerde de üniversite mezunlarını kasiyer ve ara elemanı olarak çalıştırıyorlar.

Dahası bu çerçevede tehditler de havada uçuşuyor. Esnaf Mehmet Durak Parlakçı anlatıyor: "Sakıp Sabancı 2000 yılında temelini attığı Esenler Bauhaus-Carrrefoursa'da esnaf odalarının ve bir kaç esnafın yaptığı protesto gösterisinden sonra esnafı tehdit edercesine odalara gönderdiği yazıda açık bir ifade ile "Benim arkamda devlet var. Siz kim oluyorsunuz. Biz bu tür Hipermarket açmaya devam edeceğiz" diyerek tüm esnafa meydan okumuştu."

Bakalım yeni hükümet, dev hipermarketlere karşı Avrupa Birliği normlarını uygulayabilecek mi? Esnaf, yeni hükümetten umutlu. Gelişmeleri zaman gösterecek.