Bu zamlarla enflasyon düşmez

MURAT ÇABAS / HABER ANALİZ

Türkiye 2022 yılına yılbaşı gecesinden itibaren zam furyasıyla girmişti, yılın ikinci yarısına da peş peşe açıklanan yeni zamlarla girdi. Üstelik hükümet yetkilileri yaptıkları açıklamalarda bu yılın ikinci yarısından itibaren enflasyonda bir azalma eğilimi olacağını belirtiyorlardı. Üretici, tüketici herkes yılın ikinci yarısının başlangıcı olan Haziran'ı bir umutla beklerken, tam tersine yine zam sağanağı ile karşılaştı. Doğal gaza, elektriğe, akaryakıt fiyatlarına yapılan zamlar, ülkemizde maliyetten kaynaklanan enflasyonun daha da kabarmasına yol açacak.

Doğal gaza büyük zam

BOTAŞ'tan yapılan açıklamaya göre, konutlarda kullanılan doğal gazın birim fiyatına yüzde 30, elektrik üretimi için kullanılan doğal gazın fiyatına yüzde 16.28, sanayi üretimi için kullanılan doğal gaza da yüzde 10.23 zam geldi. Haziran ayına ilişkin tarife tablosu, Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ'nin (BOTAŞ) internet sitesinde yayımlandı. Buna göre, konut tüketicileri için gaz dağıtım şirketlerine Haziran ayında uygulanacak satış fiyatı bin metreküp doğal gaz için 3 bin 264 liraya, sanayi abonelerinin tarifesi de 10 bin 416 liraya yükseltildi. Elektrik üretim amaçlı tarifede bin metreküp doğal gazın fiyatı ise 12 bin 500 lira oldu. BOTAŞ'tan yapılan açıklamada, doğal gazın ithal bir enerji kaynağı olduğu ve yüzde 99'dan fazlasının yapılan uluslararası anlaşmalar çerçevesinde yurt dışı arz kaynaklarından temin edildiği anımsatılarak, "1 Haziran itibarıyla tüketicilerimizi imkanlar çerçevesinde asgari düzeyde etkileyecek şekilde doğal gaz satış fiyatlarında bir düzenleme yapılması zorunluğu ortaya çıkmıştır" denildi. Son olarak geçtiğimiz Nisan ayında, elektrik üretimi için kullanılan doğal gazın satış fiyatında yüzde 44.30, elektrik üretimi haricinde kullanılan doğal gazın satış fiyatında yüzde 50 ve konutlarda kullanılan doğal gazın satış fiyatında yüzde 35 artışa gidilmişti. Doğal gaza yapılan zamlar vatandaş için faturalarda kabarma anlamı taşısa da, elektrik başta olmak üzere üretim maliyetlerini de artırdığı için tüm ürün ve hizmetlerde zam anlamına geliyor.

Doğal gaz artar da, elektrik durur mu?

1 Haziran itibarıyla devreye konulan yeni bir zam haberi de elektrikten geldi. Sanayi ve ticarethanelerde kullanılan elektriğe yüzde 25, konut ve tarımsal faaliyetlerde kullanılan elektriğe ise yüzde 15 zam geldi. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK) faaliyet bazlı, nihai ve yeşil tarife tabloları Resmi Gazete'nin dünkü sayısında yayımlandı. Buna göre, ilk kademede bulunan mesken abonelerinin tarifesinde kilovatsaat başı fiyat 112,4377 kuruştan 129,0639 kuruşa çıkarıldı. Günde 8 kilovatsaatin üzerinde tüketim yapan meskenler için ise tarife 167,8584 kuruştan 192,7977 kuruşa çıkarıldı. Sanayi kesimine uygulanan tarife, kilovatsaat başına 230,1092 kuruştan 287,5729 kuruşa çıkarılarak yeniden düzenlendi. Tarifede ticarethaneleri de içine alan kamu ve özel hizmetler sektörü için belirlenen tarife ise kilovatsaat başına 167,4587 kuruştan 208,9154 kuruşa çıkarıldı. Günlük 30 kilovatsaat kullanım kotasının aşılması halinde ödenecek tutar da kilovatsaat başına 222,7343 kuruştan 278,0099 kuruşa çıkarıldı. Alçak gerilim sanayi abonelerinin elektrik tarifesinde kilovatsaat fiyatının 287,5739 kuruş olması kararlaştırıldı. Öte yandan, yeşil tarifede kilovatsaat fiyatı 268,2821 kuruş olarak belirlendi. 

Zamlar enflasyonu nasıl etkileyecek?

Doğal gaza yapılan zam, elektrik üretiminin büyük bir bölümü doğal gazdan gerçekleştiği için doğal olarak elektriğe de zam anlamına geliyor. Dolayısıyla elektrik ve doğal gaz fiyatlarına zam yapıldıkça, bu, hem vatandaşın cebine, hem de üretim maliyetlerine yansıyor. TÜİK'in hesaplamalarında doğal gazın tüketici fiyat endeksine yani resmi enflasyona etkisi yüzde 1.55, elektriğin ise yüzde 2.32. Uzmanların yaptığı hesaplamaya göre, son yapılan doğal gaz zammının enflasyona etkisi 50 baz puan, elektriğin ise 35 baz puan olacak. Yalnız bunların dolaylı etkileri de dikkate alındığında bu rakamların çok çok üstünde bir etki olacağı kesin. Üstelik bir asgari ücretli ailenin geliri dikkate alındığında elektrik ve doğal gaz gideri ifade edilen payın oldukça üstünde…

Bu nasıl enflasyonla mücadele?

Ülkemizde var olan enflasyon, Milli Ekonomi Modeli'nin sahibi Prof. Dr. Haydar Baş'ın yıllardır ifade ettiği gibi maliyet enflasyonu. Ve şüphesiz elektrik giderleri üretim maliyetlerinde ciddi bir yer tutuyor. Diğer bir ifadeyle enflasyonu aşağıya düşürebilmek için maliyetlerin, konumuzla alakalı olarak elektrik ve doğal gaz giderlerinin aşağı çekilmesi gerekiyor. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati sanayicilere hitaben yaptığı konuşmada, "Enflasyonla mücadele bizim önceliğimizdir. Fiyat istikrarına büyük önem veriyor ve enflasyonla mücadeleye yönelik canla başla çalışıyoruz" ifadelerini kullandı. Bakan Nebati, "Enflasyondaki yükselişte arz yönlü ve maliyet artışı kaynaklı faktörlerin ön plana çıktığını ve bu nedenle enflasyon görünümündeki bozulmanın geçici nitelikte olduğunu düşünüyoruz" dedi. Maliyet artışı demek olan doğal gaz, elektrik ve akaryakıt zamlarının tam gaz devam etmesi, Bakan'ın iddia ettiği gibi enflasyon görünümündeki bozulmanın geçici nitelikte olmadığını gösteriyor. Enerji maliyetlerinin aşağıya çekilebilmesi için Milli Ekonomi Modeli'nin yüzde 100 yerli enerji üretimi projelerinin hayata geçirilmesi gerekiyor.