Çocuk parkları zehir mi saçıyor?

Tarım zehirleri içinde en çok kullanılan ot öldürücüler (herbisitler), muhtemel kanserojen olarak sınıflandırılmasına ve özellikle çocukların hormon sistemini altüst etmesine rağmen kentlerde de kullanılıyor. Glifosat, kentlerde ve endüstriyel tarımda en çok kullanılan pestisit (tarım zehirleri) etken maddelerinden biri. ABD başta olmak üzere çeşitli ülkelerde açılan davalar sebebiyle, glifosat üreten firma milyarlarca dolar tazminat ödemek zorunda kalırken, Türkiye'de bu zehirin yasaklanması için açılan davada mahkeme önce yasaklama yönünde karar verdi, ancak Tarım ve Orman Bakanlığı ve ilgili firmanın sonucu istinafa taşımasıyla ilerleyen süreçte karar bozuldu. Türkiye'de yaşayanlar da dünyadaki birçok ülke vatandaşı gibi bu zehirden etkilenmeye mahkûm edildi.

Şehirlerdekiler daha tehlikede

Yapılan araştırmalara göre, kentsel alanlarda kullanılan pestisitler, tarım alanlarında olduğundan daha yoğun bir biçimde yeraltı sularına karışıyor. Türkiye'de içme suyu arıtma tesislerine ulaşan sularda saptanan 49 mikrokirleticinin 33'ünün pestisit olduğu ortaya çıktı. Parklar, okullar, siteler, yol kenarları, piknik alanları ve ticari alanlar dahil pek çok yerde tarım zehirleri ile aynı aktif maddelere sahip, Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılan biyosidal ürünler kullanılıyor. 2018 yılında, İtalya'da, Güney Tirol'deki 19 çocuk oyun alanından, dört okul bahçesinden ve bir pazar yerinden alınan 96 çim örneği pestisitlerin yaşam alanlarına nasıl yayıldığını gözler önüne seriyor. Güney Tirol Eyaleti Sağlık Hizmetleri tarafından analiz edilen örneklere bakıldığında, düşük miktarlarda olsa da tespit edilen 32 pestisit etken maddesinin yüzde 76'sında endokrin sistemi bozucu kimyasallar bulunduğu belirtiliyor. 2018'de İngiltere'de yapılan bir araştırma ise, ülkenin tüm şehirlerinde 38 farklı pestisitin kullanıldığını gösterdi. Bu pestisitlerin çoğunun herbisit (bir kısmı olası ya da muhtemel kanserojen) olduğu, ancak listede fungisitler, insektisitler ve bitki büyüme düzenleyicilerin de bulunduğu açıklandı. Sofradaki gıdaya ve musluk suyuna kadar gelen, anne sütünde rastlanan, çocukların hormon ve sinir sistemine zarar veren, gelişim bozukluklarına sebep olan; dolayısıyla kanser gibi pek çok hastalığa yol açan bu herbisitlerin ve pestisitlerin kentlerde kullanımına kimin karar verdiği; belediyeler, özel sektör ve site yönetimlerinin bu zehirleri neden hâlâ kullandığı merak konusu. Oysa kaldırımlarda veya boş arazilerde çıkan bitkilere müdahale etmeyip olduğu gibi bırakmak daha ekolojik, sağlıklı ve ekonomik. Üstelik gerekli olduğu durumlarda mekanik ve fiziksel alternatif teknikler ve ekipman ile malçlama, buhar ve sıcak köpük uygulamaları gibi birçok alternatif yöntem bulunuyor.

Avrupa'da yasaklandı

Fransa'da 1 Ocak 2017 tarihi itibarıyla yerel yönetimler, kamu kuruluşları ve devletin, park gibi yeşil alanlarda pestisit kullanması yasaklandı. Dolayısıyla, Fransız belediyeleri bu alanlarda pestisit kullanamaz. 2019'dan itibaren özel bahçelerde de pestisit kullanımı yasaklandı. Yasak, 2022'de mezarlıklar, spor sahaları, kamp alanları ve halkın erişebildiği diğer özel alanları da kapsayacak şekilde genişletilecek. Lüksemburg'ta 1 Ocak 2016'dan itibaren kamusal alanlarda pestisit kullanımını durdurma kararı alındı. Almanya'da, pestisit yasasına göre, tarım dışı arazilerde -istisnai durumlar haricinde- pestisitlerin kullanılması yasaklandı. Proje kapsamında belediyeler ile gerçekleştirilen "Durum Analiz Anketi" ve yapılan birebir görüşmeler, benzer çalışma, çaba ve niyetlerin Türkiye'deki pek çok belediye için de söz konusu olduğunu gösteriyor.