Halkın üçte biri yardıma muhtaç

 

Koronavirüse karşı Türkiye'de birçok farklı resmi kurum sosyal yardım faaliyetlerini artırdı. Bir yandan 'Ekonomik İstikrar Kalkanı' projesi kapsamında ek devlet desteği açıklandı, diğer yandan da hem muhalefetten hem de iktidar partisinden belediyeler kendi kampanyalarını başlattı. Muhalefet belediyelerin bağış kampanyalarının İçişleri Bakanlığı genelgesiyle yasaklanması ve hesaplarının bloke edilmesi ise iktidar ve muhalefet partilerini karşı karşıya getirdi. Türkiye'deki sosyal yardımların en temel ayaklarından birini devlet kuruluşları oluşturuyor. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bu kapsamdaki faaliyetleri yürüten asıl kurum olsa da Vakıflar Genel Müdürlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı, YURT-KUR, TKİ-TTK gibi kurumlar da yardım dağıtımı yapan kamu kuruluşları arasında. Yaşlı ve engelli aylığı, genel sağlık sigortası primleri, evde bakım, kömür yardımı ve öğrenci bursları gibi birçok alanda yapılan yardımlar sosyal yardım kabul ediliyor. Ayrıca bazı eğitim, sağlık, sosyal güvenlik harcamalarının yanı sıra belediye yardımları da kamu sosyal yardımına dahil.

 

İşte yardımların mali boyutu

 

Sosyal yardımın bütçedeki payında koronavirüs öncesinde de artış olduğunu söylemek mümkün. Koç Üniversitesi Sosyoloji Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Erdem Yörük'ün yayın aşamasındaki "Türkiye'de Refah Devleti'nin Siyaseti" kitabı, kamudaki sosyal yardım payının yıllara göre dağılımını gösteriyor. Türkiye'de özellikle son 20 ile 30 yıl arasında büyük bir dönüşüm olduğunu belirten Yörük'ün sağladığı verilere göre, 1980'de sosyal yardımların gayri safi milli hasıladaki (GSMH) oranı sadece yüzde 2.2... Ancak bu oran, özellikle 1995'ten itibaren büyük bir ivme kazanarak 2009 yılında yüzde 13 ile tepe noktasına ulaşıyor, 2016'da ise yüzde 12.5 oluyor. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın yayınlanan faaliyet raporlarında da Bakanlık aracılığıyla sosyal yardımlardan yararlanan kişi sayısının yıllar içerisinde arttığı belirtiliyor.

Her yıl yardımlardan yararlanan kişi sayısına ve harcamalara dair detaylı bilgiye resmi verilerden ulaşmak ise mümkün değil. Ancak Bakanlık raporlarında, 2017'de 3.2 milyon hane için 36 milyar TL ve 2018'de 3.5 milyon hane için 43 milyar TL harcandığını belirtiyor. Cumhurbaşkanlığı 2020 Yıllık Programı'na göre ise belediyeler dışındaki kamu kuruluşlarının sosyal yardım harcamalarından 17 milyona yakın kişi yararlanmış. Aynı rapor, belediyelerin tüm sosyal yardımlarının 2016'da 2.1 milyar TL, 2017'de 3.2 milyar TL ve 2018'de 4.9 milyar TL'ye ulaştığını belirtiyor. Türkiye'deki insanların yüzde 42'si asgari ücretle geçiniyor ve düzenli geliri olmayan milyonlarca insan bulunuyor. DW