Hayânın sözlük anlamı; hicab, utanma, ar, namus, Allah korkusu ile günahlardan kaçınmadır. Âlimler hayânın hakikatini şöyle anlatmışlardır: "Hayâ, kişinin çirkin işleri ve sözleri terk etmesine sebep olan bir hâldir."Bureyd b. Muaviye, Ebu Ca'fer'in (Muhammed Bâkır) şöyle dediğini rivayet eder:"Ali'nin (a.s.) kitabının içinde Resûlullah'ın (s.a.a.) şöyle buyurduğuna rastladık: Kendisinden başka ilah olmayan Allah, hiçbir mü'min kulun kendisi hakkındaki zannını iyi kılmaz. Ancak Allah, mü'min kulunun zannıyla birliktedir. Zira Allah cömerttir, iyilikler O'nun elindedir, kendisine iyi zanda bulunan mü'min kuluna hayâ ihsan eder ve sonra zannının ve ricasının karşılığını verir. Allah'a hüsn-ü zanda bulunun ve O'ndan niyaz edin." (Prof. Dr. Haydar Baş, İmam Muhammed Bâkır, s.586; Usul-i Kâfi, Kuleynî, c.2, s.150).Peygamber Efendimiz (s.a.a.) buyurdu:"Hayâ (utanmak) güzeldir fakat hayâ kadınlarda daha güzeldir. "Deylemî; İmam Menâvî, Künuzu'l-Hakayık).Âişe radiyallahu anhâ'dan; Dedim ki: "Ey Allah Resûlü! Cihadı amellerin en üstünü olarak görüyoruz. Biz de savaşmayalım mı?"Şöyle buyurdu: "Sizin için en üstün ve en güzel cihad, mebrûr (kabul edilmiş) bir hac ve hayâ etmektir." (Ahmed, VI, 71, 79, 165; Buhârî, menâsik 4, III, 141; cihâd 1/3, III, 200; 26, II, 219).İmam Ali (a.s.) buyurdu ki:"Beş sıfat, beş grup için çirkin sayılır: Günahların çokluğu âlimlere, hır hekimlere, cimrilik zenginlere, hayâsızlık kadınlara ve zina yaşlılara." (Prof. Dr. Haydar Baş, İmam Ali, s.1129).İbrahim b. Ömer el-Yemanî, Ebu Ca'fer'in (Muhammed Bâkır) şöyle dediğini rivayet eder:"Şu üç göz dışında bütün gözler kıyamet günü ağlar: Allah yolunda gecesini uykusuz geçiren göz, Allah korkusundan yaş döken göz, Allah'ın haram kıldığı şeylere bakmaktan kaçınan göz." (Prof. Dr. Haydar Baş, İmam Muhammed Bâkır, s.627; Usul-i Kâfi, Kuleynî, c.2, s.165).İbn-i Ömer (r.a.) şöyle demiştir: "Allah'ın Resûlü, Ensâr'dan bir adamın yanından geçiyordu, o adam kardeşini utanmaktan vazgeçirmeğe çalışıyordu. Allah'ın Resûlü, 'Onu kendi haline bırak çünkü hayâ imandandır' buyurdu." (Nevevi, Riyazü's-Salihin; Buhari ve Müslim'den)."Hayâ sadece hayır getirir." (Nevevi, Riyazü's-Salihin, Buhari ve Müslim'den).Müslim'in başka bir rivâyeti şöyledir: "Hayânın hepsi hayırdır." İmam Muhammed Bâkır (a.s.) şöyle buyurdu:"Halkın size söylemesini istediğiniz en güzel sözü, onlara söyleyin. Allah, lanetleyen, söven, dokunaklı söz söyleyen, çirkin söz konuşup küfreden ve ısrar ederek diğerinden bir şey isteyen, başkasına ağız açan bir kimseyi sevmez. Ama hayâlı, olgun, iffetli kimseyi sever." (Prof. Dr. Haydar Baş, İmam Muhammed Bâkır, s.644).Ebu Abdullah (Ca'fer Sâdık Aleyhisselam) buyurdu ki:"Resûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi) buyurmuştur: Dört haslet vardır ki, bunlar kimde olursa, o baştan ayağa kadar günaha dalmış olsa bile, Allah bu günahları onun için iyiliklere dönüştürür. Doğruluk, hayâ, güzel ahlak ve şükretme." (Prof. Dr. Haydar Baş, İmam Ca'fer Sâdık, s.524; Usul-i Kâfi c.2, s.222).
Yeliz Yücel / diğer yazıları
- Üç aylar iklimi-4 / 20.03.2017
- Üç aylar iklimi-3 / 19.03.2017
- Üç aylar iklimi-2 / 18.03.2017
- Üç aylar iklimi-1 / 17.03.2017
- Muharrem'in onuncu günü: Aşura / 11.10.2016
- Bayram namazı ve kılınışı / 11.09.2016
- Haccın tamam olmasının şartları / 10.09.2016
- 'Hac Arafat'tır' / 09.09.2016
- Zilhicce ayında ibadet?III / 08.09.2016
- Zilhicce ayında ibadet?II / 07.09.2016
- Üç aylar iklimi-3 / 19.03.2017
- Üç aylar iklimi-2 / 18.03.2017
- Üç aylar iklimi-1 / 17.03.2017
- Muharrem'in onuncu günü: Aşura / 11.10.2016
- Bayram namazı ve kılınışı / 11.09.2016
- Haccın tamam olmasının şartları / 10.09.2016
- 'Hac Arafat'tır' / 09.09.2016
- Zilhicce ayında ibadet?III / 08.09.2016
- Zilhicce ayında ibadet?II / 07.09.2016