Her 10 otomobilden 7'si ithal geliyor

Türkiye otomotiv sektörü, hem üretim hem de satışlar açısından dinamik bir yapıya sahip. Ancak son yıllarda dikkat çeken bir trend, iç pazardaki ithal araçların payının hızla artması.

Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği (ODMD) ve Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) gibi sektörel kuruluşların verileri, 2024 ve 2025 yıllarında bu oranın alarm verici seviyelere ulaştığını gösteriyor: Türkiye'de satılan her 10 otomobilden yaklaşık 7'si ithal ediliyor. Bu durum, yerli üretim kapasitesi ve dış ticaret dengesi üzerinde önemli analizlere kapı aralıyor.

YERLİ ÜRETİM GERİLERKEN İTHALAT NEDEN YÜKSELİYOR?

2024 yılı verilerine göre, Türkiye'deki otomobil satışlarında ithalatın payı yüzde 70 olarak gerçekleşti. Hafif ticari araç pazarında ise bu oran yüzde 73'e kadar çıktı. 2025 yılının ilk yarısında da benzer bir tabloyla karşı karşıyayız; hatta bazı aylarda ithalat oranları daha da yükselerek rekor seviyelere ulaştı. Peki, bu dengesizlik neden kaynaklanıyor?

1. Döviz Kuru Etkisi ve Maliyetler: Türk lirasının döviz karşısındaki dalgalanmaları, ithal araç fiyatlarını doğrudan etkilese de, yerli üretim maliyetlerindeki artışlar (enerji, işçilik, hammadde) ve kur riskine karşı üreticilerin alması gereken önlemler, yerli üretimin rekabetçiliğini zorlaştırabiliyor.

2. Model Çeşitliliği ve Tüketici Tercihleri: Global otomotiv devlerinin Türkiye'de sınırlı model yelpazesi üretmesi, tüketicilerin geniş model ve donanım seçenekleri için ithal araçlara yönelmesine neden oluyor. Özellikle son dönemde artan elektrikli ve hibrit araç talebi, yerli üretimdeki bu dönüşümün henüz yeterli olmaması nedeniyle ithalatı tetiklemekte.

3. Küresel Tedarik Zinciri Sorunları ve Çip Krizi: Pandemi döneminde yaşanan çip krizi ve küresel tedarik zincirlerindeki aksaklıklar, üretimi olumsuz etkiledi. Türkiye'deki fabrikalar da bu durumdan etkilendi ve üretim kapasiteleri tam olarak kullanılamadı. Bu durum, iç pazarın talebini ithal araçlarla karşılama yolunu açtı.

4. Vergilendirme Politikaları: Otomotiv üzerindeki vergilendirme politikaları, özellikle ÖTV oranları, araç fiyatlarını doğrudan etkiliyor. İthal ve yerli araçlar arasındaki vergi farklılıkları veya benzer vergi dilimlerinde kalma çabası, pazar dengesinde etkili olabiliyor.

5. Ticari Araçlarda İthalat Ağırlığı: Hafif ticari araç pazarında ithalatın daha da yüksek olması, yerli üretimin bu segmentteki pazar payını korumakta zorlandığını gösteriyor.

YERLİ ÜRETİMİN DURUMU VE KAPASİTE KULLANIMI

Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) verilerine göre, 2024 yılında toplam otomotiv üretimi bir önceki yıla göre yüzde 7, otomobil üretimi ise yüzde 5 oranında azaldı. 2025'in ilk yarısında da otomobil üretimi yüzde 5 geriledi. Kapasite kullanım oranları ise hafif araçlarda (otomobil + hafif ticari araç) yüzde 71 seviyelerinde seyrediyor. Bu oranlar, Türkiye'nin kurulu üretim kapasitesinin tam olarak kullanılamadığını ve daha fazla üretim potansiyeli olduğunu gösteriyor.

Öte yandan, Türkiye otomotiv sektöründe önemli bir ihracatçı konumundadır. 2024 yılında toplam otomotiv ihracatı 1 milyon adedin üzerinde gerçekleşirken, otomobil ihracatı da 654 bin adedi aştı. Ancak, ihracattaki artışa rağmen, iç pazardaki ithalat bağımlılığının artması dikkat çekicidir.

DIŞ TİCARET DENGESİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Otomotiv sektöründeki bu ithalat artışı, Türkiye'nin dış ticaret dengesi üzerinde olumsuz bir etki yaratıyor. Otomobil ve hafif ticari araç ithalatı için ödenen döviz miktarı, dış ticaret açığının artmasına katkıda bulunuyor. Her ne kadar Türkiye önemli bir otomotiv ihracatçısı olsa da, iç pazardaki ithalatın yüksekliği bu olumlu tabloyu gölgeliyor.

GELECEĞE YÖNELİK ANALİZLER VE BEKLENTİLER

Türkiye'de yerli üretim ve ithalat dengesinin yeniden sağlanması için çeşitli adımlar atılması gerekebilir:

• Yerli Üretim Teşvikleri: Yerli üretimin rekabetçiliğini artıracak teşvik mekanizmalarının güçlendirilmesi.

• Model ve Teknoloji Yatırımları: Özellikle elektrikli ve hibrit araç üretiminde yerli modellerin ve teknolojilerin geliştirilmesine yatırım yapılması. Togg gibi yerli girişimler bu konuda önemli bir adım olsa da, pazarın genişlemesi için çeşitliliğe ihtiyaç var.

• Tedarik Zinciri Güçlendirme: Küresel şoklara karşı daha dirençli yerli tedarik zincirlerinin oluşturulması.

• Tüketici Bilinci ve Tercihleri: Yerli ürünlere yönelik tüketici bilincinin artırılması ve tercihlerin bu yönde teşvik edilmesi.

Türkiye otomotiv pazarı, global trendlerin ve yerel ekonomik koşulların etkisiyle önemli bir dönüşüm sürecinden geçiyor. İthalatın belirgin şekilde artması, uzun vadede sürdürülebilir bir büyüme için yerli üretimin güçlendirilmesi gerektiğine işaret ediyor. Bu denge, hem ekonomik istikrar hem de sektörün geleceği için kritik öneme sahip.