İnsanın derdi

Prof. Dr. Haydar Baş hocamızın aramızda olmadığı ikinci Ramazan bayramını geçirdik.

Zaman su gibi akıp gidiyor. Geçen zaman insandaki hasreti dindirmiyor. Hasret ayrı kalmak demek, ha aynı şehirde ha ayrı âlemde. Firak hasreti doğuruyor. İnsanın derdinin olması güzel şey. Derdi olan insana bedeni sinyal veriyor. Başı ağrıyan insana başı ağrıdığı için vücudu bir işaret, bir sinyal veriyor. Neden bu baş ağrısı bende var diye araştırma yapmaya koyuluyor. Şayet bu belirtiler, baş ağrısı olmazsa, tedbir alınamazsa sonuç kötü olur. Tepki vermeyen vücut tehlikeli konumda demektir.

İnsanlığın asıl ölçüsü dert ve keder sahibi olmasıdır. Dert sahibi olmak… İnsan ile hayvan arasındaki farktır. İnsan dert sahibidir ve onun bir dertler zinciri vardır. Dert bir nimettir, bir uyarıdır, bir duyurudur, bir bilgidir. Bilgili ve uyanık olmak iyidir. İnsan uyarılsın ki, bir kötülüğü bulup ortadan kaldırabilsin. Kimin derdi çoksa o çok uyanık ve bilgilidir. Dertsizlik duyarsızlık demektir. Anlamamak demektir. Dert hissi bilgililik demektir. Eğer insan rahat olsun, derdi olmasın, ağrı sızı duymasın deniyorsa orada cehalet vardır. Hissiz ve dertsiz olmak için ancak aptal ve baygın olmak gerekir.

"Uyanıklar daha dertlidir,
Bilgililerin yüzleri daha sarıdır." (Mevlana)

Öyleyse biz önce derdin kendinden bahsedelim. Başlangıçta insanın aklına derdin ortadan kaldırılması gelebilir. Oysa biz burada derdi sadece bir olay olarak ele alıyorsak yanılıyoruz demektir. Biz derdin kaynağını bulmalıyız. Eğer hastanın bir ağrısı varsa onun sebepsiz olması imkânsızdır. Ağrı sizi rahatsız edince başınızda bir hastalık olduğunu anlar ve onun dermanını düşünmeye başlarsınız.

Peki, dert sahibi olmak sadece bedenimizdeki bize acı ve sızı veren sıkıntılardan hastalıklardan kaynaklanan dertlere sahip olmak demek midir? Hayır, dert sahibi olmak bundan daha yücedir. İnsanın derdi Allah'ı bulma arayışındandır. İşte bu doğrudur. İşte bu değerlerin değeridir.

İnsan ilahi bir nûtfeden yaratılmıştır. Başka bir dünyadan (ruhlar âleminden) Cenab-ı Hak tarafından ruhuna üflenmiş bir gerçektir. Nefhay-ı ilahidir. Onun için bu dünyada acı çekmekte, her şeyin fani olduğu bu dünyada mevcudata karşı yokluk hissetmektedir. Bu dert insanın gurbet derdidir. Bu dünyadaki insanın dünya ile olan uyumsuzluğu, yabancılığıdır. İnsanın bu dünyaya başka bir dünyadan gelmiş olduğu onun tek gerçeğidir. Onun aslından uzak kalmışlığı kendisinde aşk, acı ve gariplik duygusu yaratmıştır. Bu ayrılık onda aslına dönme, asıl vatanına dönme, yani Hakk'a - Allaha dönme duygusu yaratmıştır. Bu hicran ona rahatsızlık vermektedir. İşte insanın ıstırabı yalnız Allah acısı ve Hak'tan uzak kalmaktır. Hakk'a geri dönme ve onun yanında olma arzusudur.

İnsan hangi makama ulaşırsa ulaşsın içinde maşukuna ulaşamadığını hissedecektir.

Yunus'un Dertli Dolap şiirinde "Derdim vardır inilerim" mısraında da, Mevlana'nın Mesnevi'sinde "Dinle neyden çünkü şikâyet etmede / Ki o ayrılıklardan şikâyet etmede" beytinde de anlatılmak istenen hep budur. Gurbetten asıl vatana, ayrı düşülen vatana özlem. Bu teşbihlerde insanın irfanî bir derdinin olduğu, başka bir âleme dönmek istediği anlatılmaktadır. İnsanın Allah'a ve Hakk'a dönme derdi vardır. Allah'a doğru yönelme derdi vardır. Hakk'a kavuşma derdi vardır.

İnsanın Allah'a ulaşma ona yakın olma derdinin yanında bir de insanın derdini kendine dert edinme derdi diye tanımlayabileceğimiz bir dert çeşidi daha vardır. Ama asıl bütün beşerin derdi Allah'ı bulma derdidir. Allah'ı bulma derdi içindedir insanın derdi ile dertlenmek.

Hz. Ali'nin irfanî dertleri, ibadet ile ilgili dertleri, yakarış ile ilgili dertleri hayatında öyle belirgindi ki, ibadet esnasında kendisinden geçip maşukunun ateşi ile bedenini hararet basıyor ve çevresinde olanlar ile irtibatı kesiliyordu. Hatta vücudundan bir oku dışarı çekseler bile haberi olmuyordu. İşte bu bir insan derdidir, ayrılık derdidir, hakla konuşma arzusu onun zatına yakın olma iştiyakı ve ona doğru ilerleme eylemidir. Sürekli bu gönül çarpıntısı ve ıstırabı onda mevcuttur.

Allah'tan uzak olmamak, geldiği yer olan cennete ulaşma gayesi olan insan, bütün bu makamlara ermek için ceht ve gayret içinde olmalıdır. İnsan dua, zikir, yakarış, ibadet eylemleri ile bu hususi yüce hallere ulaşabilir.

(Konuya yarın devam edeceğiz...)