Kars’ın Ekolojisi: Doğal zenginlikler ve sürdürülebilir gelecek

Doğu Anadolu'nun incisi Kars, yüksek platoları, zengin biyolojik çeşitliliği ve eşsiz ekosistemleriyle dikkat çeken bir doğa harikasıdır. Sarıkamış ormanlarından Çıldır Gölü'ne, Kuyucuk Kuş Cenneti'nden Ani'nin bozkırlarına kadar Kars, ekolojik açıdan Türkiye'nin en özel bölgelerinden biri.

Ancak, iklim değişikliği, tarım ve hayvancılık faaliyetleri ile kentleşme, bu doğal mirası tehdit ediyor.

Kars'ın Ekolojik Yapısı

Kars, 1.800-3.000 metre rakımda, yüksek platolar ve volkanik arazilerle şekillenmiş bir coğrafyaya sahiptir. İlin %46'sı çayır ve meralardan, %12'si orman ve fundalıklardan, %35'i tarım arazilerinden oluşur.

Sarıkamış ve Posof'taki sarıçam ormanları, Türkiye'nin en büyük iğne yapraklı ormanlarından biridir ve Kafkas ekosisteminin bir parçasıdır.

Çıldır ve Aygır gölleri, sulak alan ekosistemleriyle öne çıkar. Kars'ın iklimi, sert karasal özellikler taşır; kışlar uzun ve soğuk, yazlar kısa ve serindir. Yıllık yağış miktarı 500-600 mm civarındadır, bu da bozkır ve çayır ekosistemlerini destekler.

Kars'ın biyolojik çeşitliliği etkileyicidir. Sarıkamış ormanları, boz ayı, kurt, vaşak, yaban domuzu ve Kafkas çengel boynuzlu dağ keçisi gibi türlere ev sahipliği yapar. Kuyucuk Gölü Kuş Cenneti, 230'dan fazla kuş türüyle (angıt, turna, akkuyruklu kartal) uluslararası öneme sahiptir ve 2009'da Türkiye'nin 13. Ramsar Alanı ilan edilmiştir.

Çıldır Gölü, sarı sazan ve inci kefali gibi balık türleriyle balıkçılığı destekler. Kars'ın bozkırları, endemik bitki türleri ve yabani otlarla zengindir; özellikle kekik, naber ve yemlik gibi bitkiler yerel ekonomide kullanılır.

Çevresel Sorunlar

Kars'ın ekolojisi, çeşitli tehditlerle karşı karşıya. İklim değişikliği, düzensiz yağışlar ve artan sıcaklıklar nedeniyle çayırların kurumasına ve su kaynaklarının azalmasına yol açıyor.

Çıldır Gölü'nde su seviyesindeki düşüş, balıkçılığı ve kuş popülasyonlarını etkiliyor. Aşırı otlatma, meralarda erozyona ve biyolojik çeşitlilik kaybına neden oluyor. Tarımda kimyasal gübre ve pestisit kullanımı, toprak ve su kirliliğini artırıyor.

Kuyucuk Gölü, 2004'te kuruma noktasına gelmiş; ancak KuzeyDoğa Derneği'nin çabalarıyla kısmen toparlanmıştır. Sarıkamış ormanlarında kaçak ağaç kesimi ve yangın riski, habitat kaybını hızlandırıyor. Kentleşme ve sanayi faaliyetleri, özellikle Kars merkezde, hava ve su kalitesini olumsuz etkiliyor.

Koruma Çabaları ve Sürdürülebilirlik

Kars'ta ekolojik koruma için önemli adımlar atılıyor. KuzeyDoğa Derneği, Kuyucuk ve Çıldır göllerinde kuş popülasyonlarını izliyor ve sulak alanları restore ediyor. Sarıkamış Allahuekber Dağları Milli Parkı, 2004'te kuruldu ve yaban hayatını koruyor.

Orman Genel Müdürlüğü, Sarıkamış'ta ağaçlandırma ve yangın önleme projeleri yürütüyor. Çıldır Gölü'nde balıkçılık kotaları ve av yasakları, sucul yaşamı destekliyor. Kars Belediyesi, atık yönetimi ve geri dönüşüm projeleriyle çevre kirliliğini azaltmayı hedefliyor.

Sürdürülebilir turizm, Kars'ın ekolojisini koruma ve yerel ekonomiyi güçlendirme potansiyeline sahip. Ani Harabeleri, Çıldır Gölü'nde atlı kızak turları ve Kuyucuk'ta kuş gözlemciliği, doğa dostu turizmi teşvik ediyor. Organik tarım ve hayvancılık projeleri, özellikle kaşar peyniri ve bal üretiminde, kimyasal kullanımını azaltarak ekosistemi destekliyor. Ardahan Üniversitesi'nin çevre araştırmaları, Kars'ın biyolojik çeşitliliğini belgeleyerek koruma politikalarına katkı sağlıyor.

Sonuç

Kars, zengin ekosistemleri ve biyolojik çeşitliliğiyle Türkiye'nin doğal hazinelerinden biri. Sarıkamış ormanları, Çıldır Gölü ve Kuyucuk Kuş Cenneti, bölgenin ekolojik değerini ortaya koyuyor.

Ancak, iklim değişikliği ve insan faaliyetleri, bu mirası tehdit ediyor. Koruma projeleri ve sürdürülebilir turizm, Kars'ın ekolojisini geleceğe taşıyabilir. Kars'ı ziyaret etmek, doğanın ve tarihin kucaklaştığı bir deneyim sunarken, bu eşsiz ekosistemi koruma sorumluluğunu hatırlatıyor.