Kerkük bıçak sırtında

YENIMESAJ.COM.TR

Irak Başbakanı es-Sudani'nin Kerkük'teki Ortak Operasyonlar Gücü binasının Kürdistan Demokrat Partisi'ne (KDP) geri verilmesi kararı tepki çekmeye devam ediyor. Karara tepki gösteren Haşdi Şabi güçleri, bina önünde çadır kurdu. Haşdi Şabi'ye tepki gösteren Kürt göstericiler, binaya yürüdü. Güvenlik güçlerinin açtığı ateş sonucu ikisi Kürdistan Yurtseverler Birliği Partisi (KYB) üyesi 4 Kürt gösterici öldü. Çıkan çatışmalarda üçü polis 15 kişi de yaralandı. Kerkük Valisi Rakan Said el Cuburi, Ortak Operasyonlar Komutanlığı güçlerinin kullandığı binanın KDP'ye teslimi kararının ertelendiğini ve göstericilerin protestolarına son verdiğini duyurdu. Kerkük'te olaylar sonrası 24 saatliğine ilan edilen sokağa çıkma yasağı kaldırıldı, kapatılan Erbil-Kerkük yolu da trafiğe açıldı. Irak Federal Mahkemesi, Kerkük'teki ordu karargahının boşaltılıp Kürdistan Demokrat Partisi'ne (KDP) verilmesi kararını durdurdu.


Gerilimin ana nedeni

Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ne (IKBY) bağlı Peşmerge güçleri, 2014'te DEAŞ örgütünün ortaya çıkmasından sonra Irak ordusunun Kerkük'te boşalttığı üslere konuşlanmış ve 3 yıl boyunca kentte denetimi fiilen ele aldı. IKBY'nin 25 Eylül 2017'de düzenlediği bağımsızlık referandumunun ardından, merkezi hükümete bağlı güçler 16 Ekim 2017'de Kerkük'e girdi ve kentteki Peşmerge varlığına son verdi. Irak ordusu KDP binasını boşaltıp Kerkük Operasyonlar Komutanlığı karargahı yaptı. KDP, binanın daha önce parti tarafından kullanıldığını ve yeniden partiye verilmesini istedi. Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, 18 Mayıs'ta yapılacak yerel seçimler öncesi, ordunun ve büyük kısmı Şii savaşçılardan oluşan Haşdi Şabi (Halk Seferberlik Güçleri) birliklerinin karargah olarak kullandıkları binanın KDP'ye devredilmesi yönünde talimat verdi. Bina, Kürtlerin ağırlıklı yaşadığı Seydere Mahallesi'nde yer alıyor. Kerkük'te Es-Sudani'nin kararının protesto edildiği gösteriler ise 25 Ağustos'ta başladı. Haşdi Şabi birlikleri, binanın önünde çadır kurdu ve KDP güçlerinin geri dönmesini engellemek için Kerkük-Erbil otoyolunu trafiğe kapattı. Irak'ta Kürt basını, gösteriler için Kerkük çevresiyle, başkent Bağdat ve Diyala'dan Arapların kente getirildiğini öne sürdü.
2 Eylül Cumartesi günü Kürtler de şehirde gösteriler düzenlemeye başladı ve Haşdi Şabi'nin karargah binası önünde kurduğu çadıra doğru yürüyüşe geçti. Güvenlik güçleri, Kürt göstericilerin üzerine ateş açtı. Ateş açanların Haşdi Şabi milisleri olduğu öne sürüldü.

Kürt liderlerden sert açıklamalar

Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani Cumartesi gecesi Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) Başkanı Mesud Barzani ve Kürdistan Bölgesel Yönetim Başkanı Neçirvan Barzani ile ayrı ayrı telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Es-Sudani'nin ofisinden yapılan yazılı açıklamada; Kerkük'te huzur ve istikrarın korunması, birlikte yaşam ve güvenliği bozmaya yönelik her türlü girişimin önlenmesi için acil tedbirler alınması gerektiği vurgulandı. Mesud Barzani ise yazılı açıklamasında, yasal olmayan adımların Kerkük'te tüm etnik gruplar arasında fitneye yol açabileceği uyarısında bulundu. Haşdi Şabi taraftarlarının gösterilerini 'bozguncu ve yasa dışı' olarak nitelendiren Barzani, "Kürt çocuklarımızın Kerkük'te kanının dökülmesinin bedeli ağır olur" dedi.

Sudani bu adımı niye attı?

Türkmen Kalkınma Partisi Başkanı Muhammed İlhanlı'ya göre Irak hükümeti ile Kürdistan Bölgesel Yönetimi arasındaki müzakerelerde, KDP'nin Kerkük'te fazla oy alması nedeniyle partinin kentte fiili olarak da varlık göstermesinin önünün açılması kararlaştırıldı. İlhanlı, "Bu karar yavaş yavaş uygulamaya geçirildi, binanın devri de bu adımlardan biri" diye konuştu. İlhanlı, şunları söyledi: "Sanki Kerkük'teki Türkmenler de buna karşıymış gibi bir algı yaratıldı. Karargah binasının KDP'ye verilip verilmemesi meselesi hükümet, askeri güç ve KDP arasındaki bir meseledir. Federal mahkeme de kararı durdurdu ama bu duruma Türkmenlerin de alet edilmeye çalışılması kötü çünkü bu bizi ilgilendiren bir konu değil. Türkmenler iki taraf arasındaki çekişmeye alet olmamalı." Erbil'de yaşayan gazeteci Ruken Turhallı ise 2017'den sonra Kerkük'te huzurun kalmadığını, şehirde devlet mekanizmasının işlemediği görüşünde. Turhallı'ya göre Kerkük'teki son olaylarda Haşdi Şabi üzerinden Irak ve Suriye'de kalıcı bir alan hakimiyeti kurmak isteyen ve bu gücünü kaybetmek istemeyen İran'ın payı çok fazla. Turhallı, "Bu gerilimin ana sebeplerinden biri de, Kürtlerin Aralık'ta yapılacak seçimlerde sayısal üstünlük sağlayacak olması. Buna kesin gözüyle bakılıyor ve eğer öyle olursa Kerkük Valisi de çoğunluğu elde eden kesimden atanacak" şeklinde konuştu.


Kerkük petrol zengini

Kerkük, Irak'ta en fazla petrol rezervine sahip ikinci şehir... Saddam döneminde şehirde Araplaştırma politikası uygulandı, Kürtler ve Türkmenler bu politikadan zarar gördü. 2003 yılında ABD'nin Irak'ı işgali sonrası Kürtler Kerkük'e dönmeye başladı, şehirde nüfuzları arttı. Irak Anayasası'nın 140. maddesi, "tartışmalı bölge" olarak görülen Kerkük'ün geleceği için referandum yapılmasını öngörüyordu. Ancak Iraklı Kürtler 25 Eylül 2017'deki bağımsızlık referandumu sonrası Kerkük'te askeri ve siyasi güçlerini kaybetti. Şehirde kontrol, Irak ordusu ve Haşdi Şabi milislerine geçti. Şehrin yönetimi de Irak merkezi hükümetine devredildi. Hükümet, Irak'ın güçlü Sünni Arap aşiretlerinden Cuburi'ye mensup Rakan Cuburi'yi kayyum vali olarak atadı.