Kolesterol nedir? Faydalı mı zararlı mı?

Kolesterol, vücudunuzdaki her hücrede bulunan, mumsu, yağa benzer bir maddedir. Hayat için elzemdir ve sanılanın aksine, vücudun normal işleyişi için belirli bir miktarda kolesterole ihtiyacı vardır. Vücudunuzun ihtiyacı olan kolesterolün büyük bir kısmı karaciğer tarafından üretilirken, geri kalanı et, süt ürünleri ve yumurta gibi hayvansal gıdalardan alınır.

KOLESTEROLÜN VÜCUTTAKİ TEMEL GÖREVLERİ (FAYDALARI)

Kolesterol, vücutta hayati roller üstlenir, bu yüzden zararlı demek yerine, dengesizliğinin zararlı olduğunu söylemek daha doğrudur:

• Hücre Zarı Yapısı: Hücre zarlarının yapısına katılarak dayanıklılığını ve akışkanlığını düzenler, hücre sağlığını korur.

• Hormon Üretimi: Östrojen, testosteron gibi üreme hormonları ve kortizol gibi böbrek üstü bezi hormonlarının (steroid hormonları) sentezi için bir öncül maddedir.

• D Vitamini Sentezi: Ciltte güneş ışığı yardımıyla D vitamini üretimine olanak tanır.

• Sindirim: Yağların sindirilmesine yardımcı olan safra asitlerinin üretimi için gereklidir.

• Sinir Sistemi: Sinir hücrelerini koruyan miyelin kılıfının oluşumunda rol oynar.

KOLESTEROL ÇEŞİTLERİ: İYİ VE KÖTÜ

Kolesterol, yağ yapısında olduğu için kanda tek başına dolaşamaz. Bu nedenle, kanda taşınması için lipoprotein adı verilen protein taşıyıcılarına bağlanır. Kolesterolün faydalı mı yoksa zararlı mı olacağını belirleyen şey, hangi lipoproteine bağlandığı ve kandaki seviyeleridir.

1. LDL Kolesterol (Low-Density Lipoprotein) - "Kötü Kolesterol"

• Görevi: Kolesterolü karaciğerden alarak dokulara ve atardamar duvarlarına taşır.

• Zararı: Kandaki yüksek LDL seviyesi, kolesterolün atardamar duvarlarında birikmesine ve plak (yağ birikintileri) oluşturmasına neden olur. Bu duruma ateroskleroz (damar sertliği) denir. Plak birikimi, damarları daraltır ve sertleştirir, kan akışını kısıtlar. Bu durum, kalp krizi ve felç gibi kardiyovasküler hastalık riskini ciddi ölçüde artırır.

2. HDL Kolesterol (High-Density Lipoprotein) - "İyi Kolesterol"

• Görevi: Damar duvarlarında biriken ve vücutta fazlalık olan kolesterolü toplayarak tekrar karaciğere geri taşır. Karaciğer de bu kolesterolü vücuttan uzaklaştırır.

• Faydası: Damarları temizleyici bir rol oynar. Yüksek HDL seviyeleri, kalp ve damar sağlığını koruyarak kalp hastalığı riskini azaltmada yardımcıdır.

3. VLDL Kolesterol (Very Low-Density Lipoprotein)

• Görevi: Esas olarak trigliserit (başka bir yağ türü) taşıyan bir lipoprotein türüdür. Karaciğerden dokulara trigliserit taşır.

• Riski: Yüksek VLDL seviyeleri de tıpkı yüksek LDL gibi damar sertliği ve kalp hastalıkları riskini artırabilir.

KOLESTEROLÜN VÜCUTTAKİ ZARARLI ETKİLERİ (YÜKSEK KOLESTEROL RİSKİ)

Yüksek kolesterol (özellikle yüksek LDL ve düşük HDL kombinasyonu) genellikle belirti vermez, bu nedenle "sessiz risk faktörü" olarak bilinir. Ancak, tedavi edilmezse uzun vadede çok ciddi sağlık sorunlarına yol açar:

1. Ateroskleroz (Damar Sertliği): En önemli risktir. Damar duvarlarında biriken kolesterol plakları, damarların daralmasına ve sertleşmesine yol açar.

2. Koroner Arter Hastalığı (Kalp Hastalığı): Kalbi besleyen koroner damarların daralması, kalbe giden kan akışını azaltır. Bu durum, göğüs ağrısına (anjina) ve nihayetinde kalp krizine neden olabilir.

3. İnme (Felç): Beyne giden damarların kolesterol plakları nedeniyle tıkanması veya daralması sonucu oluşur.

4. Periferik Arter Hastalığı: Kollara ve bacaklara, özellikle de bacaklara giden atardamarların daralmasıdır. Bu durum, yürüme sırasında bacaklarda ağrı ve kramp yapabilir.

5. Hipertansiyon (Yüksek Tansiyon): Damarların sertleşmesi ve daralması, kalbin kanı pompalamak için daha fazla güç harcamasına neden olarak kan basıncını yükseltir.

Yüksek kolesterol belirtileri genellikle çok geç evrede ve dolaylı olarak ortaya çıkar. En sık görülenler şunlardır:

• Göğüs ağrısı (anjina)

• Bacaklarda yürürken ağrı veya kramp

• Göz kapakları çevresinde sarımsı yağ birikintileri (ksantelazma)

• Aşırı yorgunluk ve halsizlik

Kolesterol, vücudun düzgün çalışması için gerekli, faydalı bir maddedir. Ancak beslenme, genetik ve yaşam tarzı faktörleri nedeniyle kandaki LDL (kötü) seviyesinin yükselmesi ve HDL (iyi) seviyesinin düşmesi, damar sağlığını tehlikeye atarak onu zararlı bir duruma getirir. Bu nedenle, düzenli kan testleriyle kolesterol seviyelerinizi takip etmek ve sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek hayati önem taşır.