Koronavirüs salgını nasıl durabilir?

Pandemide can kayıpları nasıl duracak?

Kısıtlamalı yaşamadan nasıl kurtulacağız?

Toplum bu soruların cevabını arıyor. İlk aşamada maske, mesafe ve tedavi hizmetleri haricinde ne yapılabilir? Salgını durdurabilecek ikinci aşama araçlar için; aşı uygulaması, test yaygınlaşması, iyi huylu varyant tespiti ve virüse karşı tedavide etkin bir ilaç bulunmasını sayabiliriz.

1- Aşı uygulaması ile: Pandeminin başından beri umut bağlanan ve bir çıkış yolu olarak görülen aşı çalışmaları hızla ilerliyor. Ancak çok sayıda yeni mutant virüslerin (Brezilya, Güney Afrika, Hindistan, Kalifornia ve İngiltere) ortaya çıkmaya devam etmesi aşının tek başına yeterliliğinin tartışmasını başlattı. Ayrıca son dönemde yoğun bakımda yatan hasta sayısının 1/10'u kadar günlük ölüm olması ülkemizde yeni bir varyant olabileceğini akla getirmektedir. Aşı salgını önemli ölçüde yavaşlatabilir ve hastalığın öldürücülüğünü azaltabilir. Ancak, bütün dünyada virüs eradikasyon (yok etme) aracı olarak kullanılabilmesi için yıllara ihtiyaç var. Aşı sıkıntısı çekilen şu dönemde Biontech aşılarının bir doz kullanımı tercih edilebilir. İkinci doz varyant modifikasyonlu olarak kış aylarına ertelenebilir.

2- Test uygulama ve teknolojisindeki gelişme ile: Koronavirüsle mücadelede sahip olduğumuz en güçlü araç test yapılması ile virüs tespiti ve izolasyondur. Hafta sonu kısıtlaması ve sokağa çıkma yasağı nedeniyle virüse karşı kaybettiğimiz özgürlüğü geri kazanmamızda en önemli araç test yaygınlaşmasıdır. Toplumun tamamı yerine virüs taşıyanların karantinada kalmasını sağlayacak bir test stratejisi için günlük en az 1 milyon test altyapısı hazır olmalıdır. 

Öneri: Maske takılan, mesafe uygulanan ama sokağa çıkma yasağı olmayan bir hayat idamesinin karşılığı olabilecek sayıda günlük test yapılabilir. Bir bölgede test pozitifliği 10'da 1'den fazla ise; pozitif vakaları yakalamak için kalabalık (metro, cadde gibi) yerlerdeki insanlardan test alınmalıdır. Uygulanan ek test sayısına bağlı olarak, İstanbul gibi yerlerde 2 ayda alacağımız yolu 1 ayda hatta daha kısa zamanda alabiliriz. 

Vakaların arttığı acil dönemde hastalık bulgusu olmayan ama kalabalık yerlerde bulunan (İstanbul istiklal caddesi, Metro, sahiller) insanlara yerinde test yapılmalıdır. İstanbul'daki mobil test ekipleri ile (ek günlük 100-200 bin test ile) örnek alınabilir. Test yapılıyor olması kalabalıkların seyrelmesini de sağlayarak çift yönlü etki yapabilir. Korona virüsle mücadelemizde başarı hastalığı hemen tanıyabilecek test yöntemleri geliştirilmesi ile kazanılacaktır.

3- Varyant genom analiz merkezi: Bu konuda en iyi ve koordineli çalışan ülke İngiltere'dir. En az 100 vakadan birinde varyant genom analizi yapılabilmelidir. Özellikle vakaların farklı seyrettiği hasta gruplarından varyant çalışılması son derece önemlidir. Bu süreci izleyecek bir virüs genom analiz merkezine ülkemizde acil ihtiyaç vardır.  Bu merkez tehlikeli bir mutasyon gelişirse hemen tespit edip ek önlemler alınmasını sağlayabilir. Daha önemlisi ise hafif seyirli kliniği olan ama bulaşıcılığı yüksek mutant virüs araştırılabilir. Tespit edilebilirse hastalığın yapay inokülasyon ve sürü bağışıklığı ile sonlandırılması ek bir seçenek olabilir. 

Salgında insanları bir ay evde tutmak bir çaredir, yapacak bir şey kalmadığında denenebilir. Maharet mevcut hayat akışını durdurmadan, insanları eve kapatmadan çözümler üretebilmektir.