Kuzey Irak'ta neler oluyor?

Kuzey Irak Türkiye'nin dikkatle izlediği bölgelerin başında geliyor.

En son ve son derece çarpıcı gelişme ise Irak Kürdistan Demokratik Partisi (IKDP) ile Irak Kürdistan Yurtseverler Birliği (IKYB)'nin "Irak Federal Cumhuriyeti anayasa taslağı" üzerinde anlaşmalarıydı.

Taslak, Irak'ın "Kürt ve Arap Kürt bölgesinden oluşan federal bir devlet" olmasını öngörüyor.

Yeni taslağa göre, Irak'ta etnik gruplar ve azınlıkların hakları anayasal güvence altına alınıyor. İki parti, üzerinde uzlaşmaya vardıkları anayasa taslağının, "bölge parlamentosunun" 4 Ekim'de Erbil'de yapılacak toplantısında görüşülerek onaylanmasını önerecek. IKDP'nin 51, IKYB'nin 49, Asurilerin 5 üyesi bulunan "bölge parlamentosu", IKDP ile IKYB arasında çıkan çatışma yüzünden 1996 yılından beri tüm üyelerinin katılımıyla toplanamadı. "Bölge parlamentosu", iki partinin anlaşmasıyla 1996 yılından beri ilk defa 4 Ekim'de tam katılımla toplanacak.

Taslağa göre, "federal Kürt bölgesi"ndeki siyasi sistemdeki mevcut yapı aynen korunurken, Bağdat'taki merkezi hükümetle güç paylaşımı ülkedeki Kürt nüfusunun yüzdesine göre yapılacak.

Kuzey Irak değişiyor

Körfez Savaşı'nın ardından zor bir dönem geçiren, ancak Batılı güçlerin katkısıyla siyasal açıdan "önce federallleşme, ardından da devletleşme" yolunda doludizgin ilerleyen Kuzey Iraklılar, sosyal açıdan da her yönüyle değişiyorlar. Savaş ve çatışmaların üzerinden geçen 11 yılda Kuzey Irak, yiyecek ekmeğin, içilebilir suyun zor bulunduğu dönemi geride bırakmış.

Körfez Savaşı'nın ardından Irak'ın kuzeyinde yaşayan Kürtler Saddam yönetimine karşı ayaklanmış, Saddam Hüseyin de büyük bir askeri güçle Kürtleri, Türkiye ve İran sınırlarına doğru sürmüştü. Milyonlarca Iraklı Kürt; Türkiye, İran ve Suriye sınır bölgelerinde aç ve yorgun haftalarca dağlarda yaşamıştı. Irak Kürtlerinin büyük bir kısmını da Türkiye mülteci olarak kabul ederek kapılarını açmıştı.

İki yıl sonra Kuzey Irak'a dönen mülteciler kısa bir süre barış içinde yaşadılar. Amerika ve müttefiklerinin oluşturduğu güvenlik bölgesinde yaşayan Kürtler, önce nüfus sayımını ardından yerel parlamento seçimlerini yaptılar.

3 yıl boyunca ikinci

çatışma dalgası

1994 yılında Irak Kürtleri için yeniden zor bir dönem başlamıştı. 1994 yılında Irak'ta iki büyük Kürt grubunu oluşturan KDP ve KYP aralarındaki ilişkileri askıya alarak çatışmaya başladılar. PKK'nın da çatışmalarda dahil olmasıyla birlikte 1997 yılına kadar KDP-KYP ve PKK arasında yaşanan çatışmalarda binlerce kişi öldü.

Hemen hissediliyor

Irak Kürtleri, savaş ve çatışmaların ardından 11 yıllık bir aradan sonra yepyeni bir Kuzey Irak olarak karşımıza çıkıyor. Yiyecek ekmeğin, içilebilir suyun bile zor bulunduğu, elektriğin olmadığı dönemler geride kalmış. Yeni yapılan otoyollar, köprüler, üst geçitler, camiler, yeşil alanlar, yol tabelaları Kuzey Irak'ın değişen yüzünü gösteriyor.

KDP'nin denetiminde olan Selahaddin, Erbil ve Dohuk'u birbirine bağlayan yollar, otoyollara dönüştürülmüş, Erbil-Musul karayolunda ise otoyol çalışmaları devam ediyor. Bölge hissedilir bir istikrara kavuşmuş, yeni yeni yatırımlar yapılıyor, yatırımcıyı özendirmek için her türlü imkan sağlanıyor. Örneğin, Körfez Savaşı'nda tahrip edilen ve kurşun izlerini hala üzerinde taşıyan Sheraton Oteli 6 milyon dolar harcanarak 21 Mart 2003'te yeniden hizmete açılacak. Selahaddin-Erbil karayolu üzerinde iki kral dairesi, 18 suit ve 104 odalı 5 yıldızlı Hanzad Otel Resort de kısa süre içinde tamamlanıyor.

Telekominikasyon

sektörü gelişiyor

Kuzey Irak'ta hızla gelişen sektörlerden bir diğeri ise telekominikasyon alanında yaşanıyor. İki yıl içinde Kuzey Irak'ta kullanılmaya başlayan internet yoğun ilgi görüyor. Kuzey Irak'ın telefon altyapı şebekeleri hummalı bir çalışmayla yenileniyor, Kanallar kazılıyor, kablolar döşeniyor, uydu telefonlarının yerini yeni postaneler alıyor.

İnternete ilgi ise oldukça yoğun. İki GSM cep telefonu şebekesi kullanıldığı Kuzey Irak'ta, Korek ve Troya GSM firmaları Kuzey Irak'ın yüzde 60'lık bölgesinde kesintisiz görüşme imkanı sağlıyor.

Ekonomik durum

Irak Kürtleri Avrupa'daki ekonomik birikimlerini Kuzey Irak'ta değerlendiriyor, yakın bir geçmişe kadar eski araçların kullanıldığı, adeta hurda mezarlığına benzeyen Kuzey Irak'ta otomobiller de değişime ayak uydurmuş. Caddelerde son model lüks araç ve jeeplerin çokluğu hemen göze çarpıyor.

Kurulan Kürdistan Bölgesi Merkez Bankası, 20 şubesiyle yurtiçi ve yurtdışı tüm bankacılık faaliyetlerini yürütüyor. Para basma faaliyetlerini şimdi yapamıyor. Kuzey Irak ile Irak hükümeti farklı paralar kullanıyor. Kürt bölgelerinde eski Irak Dinarı kullanılırken, Saddam kontrolündeki bölgelerde yeni Irak Dinarı kullanılıyor. 1 Dolar 13 Kürt Dinarı, yine 1 dolar 1900 yeni Irak Dinarı'nı buluyor. 1 Kuzey Irak Dinarı ise 250 bin Türk Lirası'na eşit.

Artık silahsız dolaşıyorlar

Yakın geçmişe kadar silahsız erkeklere rastlamanın hemen hemen imkansız olduğu bölgede, şimdi kimse silah taşımıyor. Polis bile mümkün olduğunca şehir içinde silahsız dolaşmaya özen gösteriyor. Kürt polislerin şapkalarında Irak bayrağı, göğüslerinde Kürdistan bayrağı taşıyor.

Peşmergeler yerini üniformalı polislere bırakmış, zabıtalar bile üniformalı. Trafik akışını yine üniformalı ve motorize polis ekipleri kontrol ediyor. Sadece az sayıdaki önemli kişilerin korumaları peşmerge kıyafetli ve silahlı olabiliyor. Kuzey Irak'ta cuma günleri tatil.

Türkiye için büyük pazar

Kuzey Irak'ta inşaat sektörü de gelişmiş ve beyaz eşyalara yoğun talep var. Yapılan yol, köprü, cami ve otel inşaatlarının büyük bir bölümü Türk inşaat firmalarınca yapılıyor. Öte yandan kadınlar da Kuzey Irak siyasetinde de söz sahibi olmaya başladılar. KDP'nin İmar Bakanı Nesrin Bervari bunun en açık örneği.