Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu'na göre, temmuz ayında enflasyondaki yükselişte gıda ve enerji fiyatları temel belirleyiciler olurken, yıllık tüketici enflasyonuna katkı gıdada 1,12 puan ve enerjide 0,58 puan arttı.

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) temmuz ayında Tüketici Fiyat Endeksi'nin (TÜFE) yüzde 1,80 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 18,95'e yükseldiğini açıklamasının ardından TCMB'nin Temmuz Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.

Rapora göre, temmuz ayında enflasyondaki yükselişte gıda ve enerji fiyatları temel belirleyiciler oldu. Gıda yıllık enflasyonu, fiyat artışlarının alt gruplar geneline yayılmasıyla kayda değer bir oranda yükseldi. Üretici fiyatlarındaki gelişmeler ve yaşanan kuraklık gıda enflasyon görünümünü etkiledi.

Enerji grubu enflasyonu elektrik ve doğalgaz fiyatları öncülüğünde artarken, eşel mobil sistemi tüketici enflasyonunu sınırlamaya devam etti. Yıllık enflasyon yakın dönemde Türk lirasındaki seyrin de etkisiyle temel mallar grubunda gerilerken, hizmet sektöründe kademeli normalleşme sürecinin de yansımalarıyla lokanta-otel ve ulaştırma hizmetlerindeki fiyat gelişmelerine bağlı olarak bir miktar yükseldi.

Temmuz ayında uluslararası enerji fiyatları artarken, enerji dışı emtia fiyatları daha ılımlı bir seyir kaydetti. Bu görünüme karşın, gecikmeli etkilerle üretici enflasyonundaki yükseliş eğilimi devam etti.

Bu dönemde, yıllık enflasyon çekirdek enflasyon göstergelerinden B'de yükselirken, C'de geriledi. Öte yandan göstergelerin yakın dönem eğilimlerindeki yüksek seviyeler korundu.

Böylece temmuzda önceki aya göre yıllık tüketici enflasyonuna katkı gıdada 1,12 puan, enerjide 0,58 puan ve hizmette 0,07 puan arttı. Temel mal ve alkol-tütün-altın gruplarının enflasyona katkısı ise sırasıyla 0,19 ve 0,16 puan azaldı.

- "Gıda enflasyonundaki yüksek seviyeler yemek hizmetlerini olumsuz etkiledi"

Hizmet fiyatları temmuzda yüzde 1,32 yükselirken, grup yıllık enflasyonu 0,29 puan artarak yüzde 13,75 oldu. Yıllık enflasyon lokanta-otel ve ulaştırma hizmetlerinde yükseldi, haberleşme ve diğer hizmetlerde geriledi, kira kaleminde ise yatay seyretti.

Lokanta-otel grubunda, hem yemek (yüzde 2,59) hem de konaklama hizmetlerinde (yüzde 4,51) açılmanın etkileriyle izlenen yüksek fiyat artışları bu dönemde de devam etti. Gıda enflasyonunda gelinen yüksek seviyeler yemek hizmetlerindeki olumsuz görünümde etkili oldu.

Ulaştırma hizmetlerinde fiyatlar temmuzda ılımlı seyrederken, grup yıllık enflasyonu baz etkisi sebebiyle yükseldi. Diğer hizmetler grubundaki aylık fiyat artışında bakım ve onarım hizmetlerinin yanı sıra eğitim ile eğlence ve kültür hizmetleri öne çıktı. Paket tur kaleminde aylık fiyat artışının tarihsel ortalamalarına kıyasla sınırlı kalmasına bağlı olarak grup yıllık enflasyonu düşük seyrini korudu.

Temel mal yıllık enflasyonu temmuzda 0,70 puan gerileyerek yüzde 21,22'e indi. Bu dönemde yıllık enflasyon dayanıklı mal grubunda gerilerken, diğer alt gruplarda arttı. Dayanıklı mal fiyatları temmuzda yüzde 0,11 geriledi, mobilya fiyatlarında yüzde 4,34 ile belirgin düşüş gözlendi. Beyaz eşyada ise aylık artışlar yüzde 2,53 ile devam etti. Böylece grup yıllık enflasyonu 3,68 puan gerileyerek 27,18'e düştü.

Bu gerilemeye tüm alt gruplar katkıda bulundu.

Salgın kaynaklı kısıtlamalara bağlı olarak ılımlı bir seyir izleyen giyim ve ayakkabı grubu enflasyonu, normalleşme sonrasındaki yükselişini bu dönemde de sürdürürken, grup yıllık enflasyonu 1,51 puan artarak 8,37 seviyesine ulaştı. Diğer temel mallar grubunda kur ve emtia fiyat gelişmelerinin gecikmeli etkileri devam etti ve bu grupta yıllık enflasyon 1,08 puan artarak 21,69 oldu.

Sonuç olarak bazı gruplarda birikimli maliyet baskıları ve normalleşme adımlarının yukarı yönlü etkileri görülmeye devam etse de, temel mal grubunda yılık enflasyon dayanıklı tüketim malları kaynaklı olarak geriledi.

- "Enerji fiyatlarını, elektrik ve doğalgaz fiyatlarındaki artışlar sürükledi"

Enerji fiyatları temmuzda yüzde 6,19 arttı. Elektrik ve doğalgaz fiyatları sırasıyla yüzde 15,01 ve yüzde 9,84 yükselerek bu gelişmeyi sürükleyen temel kalemler oldu.

Bu dönemde LPG'de fiyat artışı ihtiyacı oluşurken, artışın bir kısmı eşel mobil sistemiyle ÖTV'den karşılandı, bir kısmı ise fiyatlara yansıtıldı. LPG fiyatlarındaki bu yükselişe istinaden akaryakıt fiyatları yüzde 2,64 ve tüp gaz fiyatları yüzde 12 arttı. Bu gelişmelerle, enerji grubu yıllık enflasyonu 4,23 puan artışla yüzde 21,51'e çıktı.

Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları temmuzda yüzde 2,77 artarken, grup yıllık enflasyonu hem işlenmemiş hem de işlenmiş gıda gruplarının etkisiyle 4,93 puan artarak yüzde 24,92 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon işlenmemiş gıda grubunda 7,03 puan artarak yüzde 25,73'e, işlenmiş gıda grubunda 2,93 puan yükselerek yüzde 24,13'e çıktı.

İşlenmemiş gıda grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler, meyve fiyatlarında çok daha belirgin olmak üzere, taze meyve ve sebze fiyatlarında aylık bazda önemli bir artışa işaret etti. Bu dönemde, diğer işlenmemiş gıda grubundaki artışta çiğ süt referans fiyatındaki ayarlamaya istinaden süt fiyatları, beyaz ve kırmızı et ile mercimek ve nohut gibi bakliyat fiyatları dikkati çekti.

Aylık fiyat artışı yüzde 2,58 ile hızlanan işlenmiş gıda grubunda çiğ süt fiyat ayarlamasının dolaylı etkileri peynir ve diğer süt ürünlerine yansırken, ekmek-tahıllar, işlenmiş et ürünleri ve katı-sıvı yağ grupları başta olmak üzere genele yayılan fiyat artışları gözlendi. Bu gelişmelerle taze meyve-sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon yüzde 24,63'e yükseldi.

Özetle, uluslararası tarımsal emtia ve gıda fiyatlarındaki mevcut yüksek seviyeler, birikimli kur etkileri ve kuraklığa bağlı etkilerle belirli ürünlerdeki arz sıkıntıları gıda üretici enflasyonunu olumsuz yönde etkilerken, söz konusu artışların açılmayla birlikte tüketici fiyatlarına yansıdığı izlendi.

Temmuz ayında alkollü içecek ve tütün grubu yıllık enflasyonu, geçmiş altı aylık ÜFE artışının maktu ve asgari maktu vergilere yansıtılmamasının etkisiyle sınırlı bir gerileme kaydetti.

- "Tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti"

Yurt içi üretici fiyatları (Yİ-ÜFE) temmuz ayında yüzde 2,46 yükselirken, yıllık enflasyon 2,03 puan artarak yüzde 44,92'ye ulaştı.

Üretici fiyatlarındaki bu yükselişte, birikimli dış fiyat baskıları, enerji fiyat gelişmeleri ve süregelen arz kısıtları belirleyici olmaya devam etti. Öte yandan imalat fiyatlarındaki artışın bir miktar hız kesmesiyle birlikte, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi bu dönemde geriledi.

Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, dayanıksız tüketim malları ve ara malları yıllık enflasyonlarındaki artış ön plana çıktı. Temmuz ayında enerji grubu fiyatlarındaki artışta yüzde 4,12 ile rafine edilmiş petrol ürünleri, elektrik ve gaz imalatı ile dağıtımı belirleyici oldu. Ara malları fiyatlarındaki yüzde 2,46'lık artışta demir-çelik ve ferro alaşımlar, ahşap ve mantar ürünler ve betondan, çimentodan ve alçıdan eşyaların etkisi hissedildi.

Sermaye malı grubunda makineler ve motorlu kara taşıtları ile bunların parça ve aksesuarları, metal yapı ürünlerindeki yükselişler dikkati çekti. Dayanıklı tüketim malları fiyatlarındaki artışta ise mobilya, ev aletleri ve tüketici elektroniği ürünleri belirleyici oldu. Dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki yükselişte et ve süt ürünleri gibi gıda kalemleri ile diğer tekstil ürünleri öne çıktı.

Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti. AA