Mustafa Kemal Atatürk, Seyyiddir

Yenikapı Mevlevihane'si Atatürk'ün babası Ali Rıza Efendi'ye kefil olmuştur

1866 tarihli Başbakanlık Osmanlı Arşivi Sadaret Mühimme Kalemi evrakında bulunan bir belge Mustafa Kemal Atatürk'ün babası Ali Rıza Efendi'nin Mevlevihane tarafından nasıl sahiplenildiğini gözler önüne sermektedir.

Gümrük dairesinde (rüsumat dairesi) işe alınması için Rüsümat Emanetine dönemin Yenikapı Mevlevihanesi postnişini günümüz ifadesiyle bir referans mektubu yazmıştır.

Bu referans mektubunun Osmanlıca transkripti şu şekildedir: "Rüsûmât emânet-i behiyyesine tezkire-i âcizî  Yenikapu Mevlevihânesi post-nişîni reşâdetlü efendi dâʻîlerinin leffen irsâl-i huzûr-ı alîleri kılınan tezkirelerinde tavsiye olunan Ali Rıza Efendi ashâb-ı maʻlûmât ve ehliyetde ve şâyân-ı istihdâm-ı müsteʻadândan bulunduğuna ve sûret-i iltimâs dahi muhterem ve mültezem olduğuna binâen efendi-i mûmâileyhin husûl-i mesrûriyetine himem-i sâmiye-i ehl-nüvâzîleri bîdirîğ ve sezâvâr buyurulması niyâz-ı mahsûsuyla takdîmi tezkire-i âciziyeye mücâseret olundu. ol bâbda emr ü fermân hazret-i men lehü'l-emrindir."

Bu mektupta günümüz Türkçesiyle özetle, Ali Rıza Efendi'nin güvenilir, ehliyetli ve hepsinden önemlisi "ashâb-ı malumat" bilinen bir aileden geldiği vurgulanmıştır. 

MUSTAFA KEMAL SEYYİDDİR

Mustafa Kemal hem ana hem baba soyundan seyyiddir. Ana tarafından seyyiddir. Zira Zübeyde Hanım'ın soyu Seyyid Feyzullah Efendi'ye dayanmaktadır.

Babası Ali Rıza Efendi Osmanlı arşiv kayıtlarında seyyid olarak yazmaktadır.

Osmanlı arşivlerindeki evkaf defteri kayıtlarından 1857-1868 tarihleri arasında Selanik'te Evkaf İdaresi'nde, Katib-i Meclis es-Seyyid Ali Rıza Efendi namıyla meclis katibi olarak görev yapmıştır.

Evkaf İdaresi'ndeki yılları hakkında Şevket Süreyya şunları yazar:

"Zübeyde ile evlendikten sonra Ali Rıza Efendi'nin hayatında olağanüstü bir olaydan bahsedilir. Bu da 1876 Türk-Rus harbinde onun bir gönüllü olarak, Selanik'te kurulan bir yardımcı askerî birliğe katılmasıdır. O zaman bu birliklere asakir-i muavine yani yardımcı askerler veya asakir-i mülkiye derlerdi.

On dokuzuncu asrın başlarında (1829) yeniçeriliğin kaldırılmasından sonraki harplerde bu yardımcı birliklere zaman zaman başvurulmuştur.

Ali Rıza Efendi'nin katıldığı tabura asakir-i mülkiye taburu denildiği anlaşılmaktadır. O sırada Ali Rıza Efendi'nin Selanik Evkaf Dairesi'nde katip olarak çalıştığı, bu gönüllülük dolayısıyla yapılan araştırmalarla anlaşılmaktadır.

Harp dolayısıyla kurulan yardımcı askerler birliğine katılınca, okur-yazar olduğu için onu, geçici olarak üsteğmen rütbesiyle vazifelendirmişler."  (Prof. Dr. Haydar Baş Hoş Geldin Atatürk eserinden)