Mustafa Kemal, kendisini anlatıyor -3-

Vakit gazetesi başyazarı Ahmet Emin Bey'e hayatı hakkında yaptığı açıklama


Nefye dair hakkımda çıkan iradede: "Vesait-i sehile ile memleketine gidemeyecek bir yere gönderilmesi" kaydı vardı. Bu itibarla Makedonya'ya gitmek müşküldü. O esnada bir yanlışlık mahsulü olduğuna şüphe olmayan bir mezuniyet tezkeresi elimize geçti. Buna yanlışlık denebilir. Fakat bu yanlışlık şurada burada çalışan komite erkânının, netice-i mesaisi olarak icat edilmişti.

Bu tezkereye nazaran mezunen İzmir'e gidebilecektim. İşin içinde bir yanlışlık olduğunun meydana çıkacağını takdir ediyordum. Fakat o esnada Selânik'te Topçu Müfettişi bulunan Şükrü Paşa'nın gayet vatanperver bir zat olduğunu hikâye ediyorlardı.

Kendisine bir mektup yazdım. Kendimi ve maksadımı az çok açıkça anlattım. Bu maksatların seri surette yapılması Makedonya'ya gitmeme mütevakkıftı. Kendi evsafı hakkında duyduğum şeyler doğru ise delalet etmesini rica ettim.

Doğrudan doğruya cevap vermedi. Fakat ne şekilde olursa olsun kendiliğinden Selânik'e gidersem işi temin edeceğini bilvasıta bildirdi. Tezkereyi cebimize koyduk. Makedonya'ya gitmek üzere hareket ettim.

Fakat hareketi müteakip meselenin meydana çıkması ihtimaline karşı izimizi kaybettirmek için evvela Mısır'a, sonra Yunanistan'a gittim. Şayet bir malumat olursa oralardan geçerken Yafa'dan bildireceklerdi. Hiçbir şey yazmadılar.

Mütenekkiren Selânik'e girdim. Bir gece Şükrü Paşa'yı gördüm. Benimle temastan tevahhuş ediyordu. Ben, ciddi bir nokta-i istinat bulmaksızın dört ay kadar Selânik'te kaldım. Bu esnada Mektep müdürü Tahir Bey, Hoca İsmail Efendi, Ömer Naci, Husrev Sami, Hakkı Baha gibi arkadaşlara maksatlarımı anlattım. Hürriyet Cemiyeti'nin bir şubesini tesis ettim.

Selânik'te bulunduğumu İstanbul haber alarak takibata başladı. Oradan tekrar münekkiren Yafa'ya geldim. O zaman bir Akabe meselesi vardı. Kendimi derhâl hududa memur ettim. Arandığım zaman hudut üzerinde isbat-ı vücut ettim.

Ceman iki buçuk, üç sene Suriye'de kalmıştım. Bu müddet zarfında her şey unutulmuştu. Makedonya'ya nakil için resmen müracaat ettim. Maksadıma nihayet vasıl oldum.

Selânik'e geldiğimde bizim Hürriyet Cemiyeti'nin "Terakki ve İttihat" namını aldığını duydum. Doktor Nazım Bey Paris'ten Selânik'e gelmiş. "Terakki ve İttihat Cemiyeti"nin tarihte yeri var. "O nam altında çalışırsa daha iyi tesir eder" diye arkadaşları ikna etmiş. Cemiyet o nam altında çalışmaya devam etti. Resmî memuriyetim, Maiyet Müşir-i Erkân-ı Harbiyesi'nde idi. Ben bu vaziyette iken 1324 senesi geldi ve Meşrutiyet ilan edildi.

Meşrutiyet'ten sonra bütün eşhas meydana çıktı. O zamana kadar saf ve nezih çalışıyorduk. Ben herkesi böyle biliyordum. Şahsi nümayişleri çirkin buldum. Bazı arkadaşların harekâtını şayan-ı tenkit gördüm. Tenkitten içtinap etmedim.

Bu fenalıkları bertaraf etmek için ilk düşündüğüm tedbir, ordunun siyasetten çekilmesi nazariyesiydi. Bunu diğer arkadaşlar caiz görmüyorlardı. Nihayet 31 Mart Vakası oldu. Bu vaka üzerine Makedonya'dan giden kıtaatın ve ilk devirde Edirne'den bunlara iltihak eden kuvvetlerin Erkân-ı Harbiye Reisi olarak İstanbul'a gittim. Bidayette kumandan Hüsnü Paşa idi. "Hareket Ordusu" ismini ben buldum. O zaman bunun manasını kimse anlamamıştı. Mesele şundan ibaretti:

İstanbul'a hitaben bir beyanname yazmak lazım geldi. Bunu ben yazdım. Sonra sefirlere hitaben 2'nci bir beyanname yazdık. Buna ne imza konması lazım geldiğini düşündük. Bazı arkadaşlar, "Hürriyet Ordusu" dediler. Hâlbuki bütün ordu hürriyet ordusu vaziyetinde idi.

Hareket hâlinde olan orduların vaziyetini göstermek için "Hürriyet Ordusunun Operasyon Kuvvetleri" denildi. Ben "Operasyon" kelimesinin Türkçeye tercümesini düşünerek "Hareket Ordusu" tabirini kullandım.

31 Mart meselesi halledilince tekrar Selânik'e döndüm. Ordunun cemiyetten ayrılması ve siyasetle iştigal etmemesi nokta-i nazarını bu defa daha kuvvetle ileriye sürmeye başladım.

İlân-ı Meşrutiyet'ten sonra teşkilat yapmak için Trablusgarb'a gönderilmiştim. Her defa orada İttihat ve Terakki Kongresi'ne murahhas intihap olunuyor, fakat gitmiyorduk. Bir defa yalnız bu maksadı anlatmak için gittim. Maksadımı kabul ettirdim. Fakat muvaffakiyet yalnız kongrenin nazarî kararında kaldı, tatbik edilmedi. İttihat ve Terakki'nin bazı eşhası ile aramızda Meşrutiyet'ten sonra başlayan ihtilaf-ı efkâr nihayet derecede şiddetlendi ve tamam bu ana kadar devam etti.

Bundan sonra yeni ordu teşkilatı yapıldı. İzzet Paşa Erkân-ı Harbiye Reisi oldu. Ben bu teşkilatta Selânik Kolordusu erkân-ı harbiyesine küçük rütbede bir zabit sıfatıyla dâhil oldum. Henüz kolağası rütbesinde idim. Ordunun talim ve terbiyesiyle uğraşıyordum.

Bu itibarla şifahî ve tahrirî birçok tenkitler yapmak mecburiyeti hâsıl oluyordu. Bu tenkidat bilhassa eski kumandanları rencide ediyordu. Bunun, benim ameliyattan ziyade nazariyatçı olduğumdan ileri geldiğine zahip olarak mücazat kabilinden 38'inci Piyade Alayı'na kumandan yaptılar.

Bu tayin gazap yüzünden rahmet oldu. Alay Kumandanlığı'nı ifa ettiğim sırada Selânik'te bulunan tekmil garnizon kıtaatı, alayın tatbikatına kendiliklerinden iştirake başladılar. Verilen konferanslara diğer zabitlerin iştiraki görüldü.

O zaman Selânik'te bu faaliyetlerden şüphelendiler. Beni Mahmut Şevket Paşa marifetiyle İstanbul'a çağırdılar. Erkân-ı Harbiye-i Umumiye'de bir vazifeye tayin ettiler. devam edecek (Atatürk Söylem ve Demeçler eserinden)