Osmanlı’da günlük hayat: Sıradan insanların dünyası

Osmanlı İmparatorluğu, asırlar boyunca üç kıtaya yayılan devasa bir kültürel mozaiğe sahipti. Ancak bu büyüklük, sıradan halkın hayatında belirli ortak temaların bulunmasını engellemez. Gel, bir Osmanlı köylüsü ya da şehir sakininin bir gününe göz atalım.

SABAH: GÜN DOĞARKEN HAYAT BAŞLAR

Osmanlı toplumunda gün genellikle sabah ezanıyla başlardı. Dinî ritüellerle iç içe yaşayan insanlar için günün ilk ibadeti olan sabah namazı bir rutin hâline gelmişti. Ardından basit bir kahvaltı yapılırdı: 

- Zeytin, peynir, ekmek 

- Bazı bölgelerde bal, kaymak 

- Çay o dönemde yaygın değildi; su, ayran veya bitki çayları tüketilirdi.



KÖYLÜ İÇİN GÜN: TOPRAK VE MEVSİMLE İÇ İÇE

Osmanlı'nın büyük çoğunluğu kırsalda yaşıyordu. 

Tarlalar işlenir, bağ-bahçelerde çalışılırdı. 

Hayvancılık yapanlar sabahın erken saatlerinde hayvanlarını otlatmaya çıkarırdı. 

Mevsimine göre buğday, arpa, pamuk, üzüm gibi ürünlerle uğraşılırdı.

Köylü için zaman doğanın ritmine göre akardı, mevsimler saat gibiydi.

ŞEHİRDE HAYAT: ESNAF, ÇARŞI VE LONCALAR

Şehirde yaşayanlar arasında en yaygın mesleklerden biri esnaflıktı. 

Çarşı ve pazarlar sabah erken saatlerde açılır, ustalar dükkânlarını lonca kurallarına göre işletirdi. 

Her meslek dalının kendi "ahi" teşkilatı (loncası) bulunur, ustalık-çıraklık sistemi yaygındı.

Günün ilerleyen saatlerinde camilerde vaaz dinlenir, medreselerde eğitim devam eder, kahvehanelerde sohbet ve oyunlar oynanırdı (satranç, mangala, meddah gösterileri).

KADINLARIN DÜNYASI: EV, MAHALLE VE DAYANIŞMA

Kadınların hayatı genellikle ev ve mahalle çevresinde şekillenirdi. 

Ev işleri, yemek yapımı, çocuk bakımı… Komşularla dayanışma önemliydi, birlikte hamur yoğurulur, kışlık erzak hazırlanırdı. 

Kadınlar hamam günlerini sosyalleşmek için değerlendirir, mahalle dedikodularından tut da evlilik planlarına kadar pek çok şey konuşulurdu.



AKŞAM: AİLE SOFRASI VE DİNLENME

Gün batımıyla birlikte işler azalır, aileler evde toplanırdı. 

Akşam yemeği genellikle zeytinyağlılar, etli yemekler, pilav ve yoğurtla hazırlanırdı. 

Sonrasında dualar edilir, çocuklara masallar anlatılır ya da şerbet eşliğinde sohbet edilirdi. 

Lamba ışığında Kur'an okunur, ninnilerle bebekler uyutulurdu.

EĞLENCE VE BAYRAMLAR

Her gün aynı değildi tabii! 

Hacivat-Karagöz gösterileri, meddahlar ve orta oyunları halkı eğlendirirdi. Düğünler, sünnet şölenleri ve bayramlar büyük bir coşku ve ritüelle kutlanırdı.

Osmanlı'da günlük hayat sade ama anlamlıydı. Toplum dinî değerlerle, toplumsal kurallarla ve doğayla uyum içinde yaşıyordu. Saray ihtişamı bir yana, sokakta akan asıl hayat; sabah ezanıyla uyanan, el emeğiyle geçinen, mahallede dayanışma içinde yaşayan insanların öyküsüydü.