Peşmerge Kerkük'e çoktan el koydu

YENİ MESAJ/HABER-ANALİZ

Irak'ın petrol zengini Kerkük kentinde geçen hafta 'bayrak asma' tartışmasıyla başlayıp 4 Nisan Salı günü Kerkük İl Meclisinin tek taraflı referandum kararıyla tırmanan krizin perde arkasında 14 yıl önce ABD'nin startını verdiği Büyük Ortadoğu Projesi (BOP) yer alıyor. Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) Genel Sekreteri Celal Talabani ile Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı Mesut Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi'nin (KDP) liderliğini yaptığı Peşmergenin Kerkük'ü ele geçirme süreci 20 Mart 2003'te ABD'nin Irak işgaliyle başladı.
9 Nisan 2003'te Bağdat düşünce, Peşmerge güçleri ilk olarak Kerkük'ün tapu kayıtlarını yaktı. Akabinde Peşmerge güçleri kentin idari dizginlerini ele geçirdi. Bugün kentin güvenliğini de Peşmerge sağlıyor. Şehirde bulunan ve sayıları 600 bine ulaşan Türkmenler ise silah gücüne sahip olmaması, o dönemde Ankara'nın pasif politikalar izlemesi nedeniyle Peşmergenin yaptığı 'oldu-bitti siyasetine' dur diyemedi. Böylece bugüne kadar çözüme kavuşturulamayan krizin temelleri atılmış oldu.
Petrol denizi üzerinde yüzüyor
Irak'ın Basra'dan sonra en büyük petrol rezervine sahip kenti Kerkük, çok kültürlü bir yapıya sahip... Kentte Türkmen, Arap, Kürt ve Süryaniler yaşıyor. Arapça, Kürtçe, Türkmence ve Süryanicenin resmi dil olduğu kentte yazışmalar için ise ağırlıklı olarak Arapça ve Kürtçe kullanılıyor.
Irak'ta Baas Partisi'nin 1968 yılında askeri darbe ile hükümeti ele geçirmesinden sonra Kerkük'te 'Araplaştırma' politikaları başladı. Uzun zamana yayılan sistematik etnik temizlik politikasından Türkmenler ve Kürtler büyük zarar gördü. Baas rejimi, 1972 yılında kentin ismini 'Temim' olarak değiştirdi. Ardından Irak Petrol Şirketi'nde çalışan Türkmen ve Kürtler görevlerinden uzaklaştırılıp yerlerine dışarıdan getirilen Araplar yerleştirildi.
İtiraf ediyorlar
IKBY Parlamentosu Irak Türkmen Cephesi Erbil Milletvekili Aydın Maruf, yaptığı açıklamada, 2003 sonrasında Kerkük'ün demografik yapısının nasıl değiştirilmeye çalışıldığını şöyle anlattı: "ABD'nin işgalinden sonra kentteki Kürt nüfus ciddi şekilde artırıldı. Kerkük'ün şimdiki nüfusu yaklaşık 1.5 milyon. Kerkük'e getirilen Kürtlerin hepsi kent halkından değildi. Birçoğu aslen Kerküklü değildi."
Kürtlerin son 14 yıldır emrivaki politikası uyguladığının altını çizen Maruf, "Kentte çoğunluğu sağlayıp diğerlerini ezmeye çalışmak ve dayatma gücünü kullanmak doğru bir siyaset değil. Bugün bayrak kriziyle başlayıp referandumla devam eden sorun, yarın başka felaketler doğurur" uyarısında bulunmaktan da geri kalmadı.
Kerkük'te 2003 yılında kısmen hakimiyeti ele geçiren ve giderek artıran Peşmerge, özel teşviklerle yeni mahalleler oluşturarak Kürt nüfusun büyümesini sağladı. Türkmenlerin kadim yurdu Kerkük'ün demografik yapısı bu mahalle ve caddelere verilen Kürtçe isimlerle değiştirilmeye başlandı. Kerkük'le ilgili siyasi hedeflerini gizlemeyen Kürt lider Talabani, 1992 yılında yaptığı açıklamada Kerkük'ün "Kürtlerin Kudüs'ü" olduğunu söylemişti.
Irak Anayasaya göre Kerkük'ün statüsü
Irak'ta 2005'te yapılan anayasaya göre Kerkük, merkezi hükümet ile IKBY arasında 'tartışmalı bölge' olarak gösteriliyor. Anayasanın 140. maddesinde Kerkük'ün geleceği için referanduma gidilmesi hükmü yer alıyor.
Bu maddeye göre, Saddam Hüseyin tarafından kentten zorla göç ettirilenler evlerine döndükten sonra nüfus sayımı yapılacak, ardından da Aralık 2007'de referanduma gidilecekti. Ancak çeşitli anlaşmazlıklardan dolayı bu gerçekleştirilemedi.
Terör örgütü DEAŞ'ın 10 Haziran 2014 yılında ülkenin ikinci büyük kenti Musul'un yanı sıra Kerkük'ün Havice ilçesi, Salahaddin ve Enbar vilayetlerini ele geçirmesiyle, Irak ordusuna bağlı silahlı güçlerin kenti terk ederek kaçması üzerine Peşmerge Kerkük'e 30 bin asker sevk etmişti. O günden sonra kentin tüm güvenliği fiili olarak KYB ve KDP'li Peşmergelerin kontrolüne geçti.
DEAŞ'ın ortaya çıkmasıyla birlikte Irak ordusuna bağlı Kerkük'te görev yapan 12'nci Tugay, silahlarını terk ederek kentten kaçmıştı. Bu silahların bir kısmı DEAŞ'ın, büyük bölümü ise Kürt güçlerinin ele geçmişti.
Peşmerge petrolü de ele geçirdi
Uluslararası Enerji Ajansı'na göre, Irak'ta mevcut petrol üretiminin yüzde 40'ı Kerkük'te gerçekleşiyor. Kerkük İl Meclisi Enerji Komisyonu Üyesi Necat Hüseyin, kentteki petrol rezervinin tüm ülkenin yüzde 18'ine tekabül ettiğini söyledi.
Hüseyin, il sınırında toplam 5 petrol kuyusu olduğunu belirterek, 2014 yılından sonra kuyuların KYB ve KDP'nin kontrolüne geçtiğini ifade etti. Kentteki kuyulardan çıkarılan petrol miktarına da değinen Hüseyin, "Kerkük'te günlük ortalama 450 bin varil petrol çıkarılıp, boru hatlarıyla ihraç ediliyor" dedi.