Petrolde fiyat çöktü, savaş başladı

Suudi Arabistan'ın başını çektiği Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün (OPEC) 14 üyesiyle, Rusya ve OPEC üyesi olmayan diğer petrol üreticileri, koronavirüsün petrol talebinde azalmaya neden olması sonrası nasıl bir strateji izlenmesi gerektiği konusunda anlaşamamaları petrol fiyatlarında serbest düşüşe neden oldu. Viyana'da gerçekleşen 5-6 Mart'taki son toplantıda OPEC ve Rusya'nın petrol üretiminin azaltılması konusunda anlaşamamalarının ardından Suudi Arabistan'ın hem üretimi arttırması hem de yüzde 20 fiyat kırmasıyla birlikte petrol fiyatları Körfez Savaşı'nın yaşandığı yıl olan 1991'den bu yana en sert günlük düşüşünü yaşadı. Cuma gününe göre değer kaybı yüzde 30'u aşan brent petrolün varil fiyatı 45 dolardan 31 dolara indi. OPEC geçen hafta görüşmelerde günlük üretimin 1.5 milyon varil azaltılması konusunda Rusya'nın itirazı üzerine anlaşma sağlayamamıştı. Suud'un üretimini ilk çeyrekte günde 9.75 milyon varilden günde 10.25 milyon varile, krizi devam ederse de günde 11 milyon varil seviyesine yükseltebileceği ifade ediliyor. Rusya'nın da önümüzdeki üç ay içinde petrol üretimini günde 300.000 varil yükseltmesi bekleniyor. Bu gelişmeyi petrol üreticisi ülkeler arasında "fiyat savaşı başladı" şeklinde yorumlayan uzmanlara göre; son 29 yılın en büyük krizi kapıda.

Çifte darbe

Rusya ile Suudi Arabistan arasındaki anlaşmazlıkla son yılların en dip seviyesinini gören petrol fiyatları, zaten talep azlığı nedeniyle bir süredir geriliyordu. Tüm dünyayı etkisi altına alan koronavirüsün yarattığı ekonomik dalgalanma ve özellikle Çin'de üretimin düşmesiyle azalan petrol talebi fiyatlarda düşüşe neden olmaktaydı. Petrol fiyatları bu yılın başında 70 dolar seviyelerindeyken koronavirüs salgını nedeniyle 50 dolar seviyelerine kadar düşmüştü. Fiyatlarda istikrar sağlamak adına OPEC arzın düşürülmesini teklif etmişti. Bu teklif kabul edilmeyince de kriz daha da büyüdü.

Borsaları da vurdu

Petrol şoku, koronavirüs salgını nedeniyle zaten panik içinde olan borsaları da sarstı. Petrol fiyatlarındaki düşüşün enerji şirketlerini olumsuz etkilemesi sonrası ve koronavirüsün yatırımcıları giderek daha fazla kaygılandırması nedeniyle Avrupa borsalarındaki akaryakıt şirketlerinin hisselerinde de dün yüzde 20'ler civarında değer kaybı görüldü. Londra borsasında yüzde 9'a varan kayıplar görülürken, Almanya ve Fransa'da da piyasalarda yüzde 8 civarında bir kayıp söz konusu. Asya'da ise Avustralya'da Sydney Borsası'nda hisse senetleri ortalama yüzde 6.6 değer kaybetti. Japonya'da Tokyo Borsası'nda Nikkei endeksindeki düşüş de yüzde 5'i aştı. Hong Kong ve Şanghay Borsaları da haftaya düşüşle başladı. Türkiye'de de Borsa İstanbul'da ilk seansta yüzde 4 civarında bir kayıp görüldü.

ABD'de iflaslar gelebilir

Rusya'nın üretimi azaltmayı reddetmesi ABD'li üreticilere de darbe anlamına geliyor. Zira, ABD'li kaya petrolü üreticilerinin birçoğu hayatta kalmak için daha yüksek petrol fiyatlarına ihtiyaç duyuyor. Bu Rus tokadından sonra peşpeşe iflaslar gelebilir. Rusya'nın hedefine ulaşabilmesi için petrol fiyatlarının uzun süre düşük kalması gerekiyor. Yoksa ABD'li kaya (şeyl) petrolü üreticilerinin piyasadan silinmesi mümkün olmayacaktır. ABD'de 2007'de günlük 5 milyon varil olan petrol üretiminin 2014'te günde 10 milyon varile çıkması ve buna karşın OPEC üyelerinin üretimlerini kısmamaları sonucu petrol piyasasında oluşan arz fazlası, Haziran 2014'te 115 dolar/varil olan ham petrol fiyatlarını Ocak 2016'da 35 dolar/varil altına indirmişti. Bu durum çoğu ABD'li onlarca petrol ve gaz şirketinin iflas ve yüz binlerce işten çıkarmaya neden oldu.

Türkiye için iyi haber

Petrol fiyatlarındaki gerileme tamamen dış alıma bağlı olan Türk ekonomisinin üzerindeki yükü hafifletecek. İlk etapta benzin ve motorinde 1 TL'ye yaklaşan indirimler bekleniyor. Ancak bu elbette hükümetin kararına bağlı, bu indirim daha düşük olabilir ya da hiç yansıtılmayabilir. Petrolün varil fiyatı 116 dolar iken Türkiye'de benzinin fiyatı 4.73 TL'ydi. Şimdi petrolün varil fiyatı 32 dolara indi, benzinin litre fiyatıise halihazırda 6.75 lira. Petrol fiyatlarının uzun süre böyle düşük seviyelerde seyretmesi durumunda ise Türkiye'nin hem petrol hem de gaz ithalat faturası büyük ölçüde azalacak. Türkiye'nin yıllık enerji ithalatı 40 milyar dolar seviyesinde olduğu göz önüne alınırsa düşük petrol fiyatları cari açığı önemli ölçüde azaltacak.