Sevde Akyavuz: Türkler ve Kürtler-II

100. Doğu boylamı bölgesinde Yenisey-Kürtlerinden ve 1300 yıldan önce kalan Elkan Alp-Urungu'nun yazılı mezar taşında, zengin hayvan sürülerinden de bahsediliyor ve buradaki Kürt adlı güçlü uruğun, Türk soyundan olup, Türkçe konuşup yazdığı gösteriliyor. (Prof. Dr. M. Fahrettin Kırzıoğlu, Kürtlerin Türklüğü).

Elde ettiğimiz bilgilerde Kürtlerin dağlık sahalarda yaşadıkları, daha çok hayvancılıkla meşgul oldukları ifade edilmiştir. Kaynaklarda "Türkmen Çarşıları" gibi, Kürt çarşılarına rastlanmamıştır. Çünkü Kürtler, daha ilkel bir hayat sürüyor, mamul ürünlere daha az ihtiyaç duyuyor ve şehirlerde alışverişleri daha az oluyordu. Özetle, Türkmenler daha çok ovalarda Kürtler ise eskiden beri dağlarda yaşamını sürdürüyorlardı.

Elde ettiğimiz diğer bilgilerde ise daha 9. yüzyılda Kürtlerin küçükbaş hayvan sürülerine sahip olduğunu biliyoruz. Bu ekonomik faaliyetin ne zamandan beri bölgede bulunduğunu veya geldiyse, bu bölgeye nasıl, ne şekilde geldiği, kimler tarafından getirildiği tarihin karanlığında saklanmış durumdadır.

Osmanlı çağında konar göçer olan Kürt aşiretleri küçükbaş hayvancılıkla meşgul olmaları, dokumacılığın da gelişmesini sağlamış, bunun yanında dericilik de önemli gelişme göstermiştir. Konar göçer aşiretler; koyun, keçi ve sığır derilerinin yanında avladıkları hayvanların derilerinden pösteki, çarık, kucuk, su tulumu, yanlık, su koğası, dağarcık gibi birçok eşya imal ederlerdi.  Bunları ve hayvanlardan elde ettikleri yağ, yoğurt, peynir gibi ihtiyaç fazlası ürünleri konakladıkları mevkiye yakın pazarlarda satarlar veyahut ihtiyaç duydukları malzemelerle değiş tokuş yaparlardı. 

Kürt kimliğinin oluşmasındaki ilk kaynakların temas ettiğimiz bir diğer hususta ise, "karma" yapıya ulaşıyoruz. Gerçekten de güçlü medeniyetlerin (Arap, Fars ve Türk) kesişme sahasında ortaya çıkan Kürt kimliği, bu güçlü medeniyetlerin güçlü izlerini taşımaktadır. Aynı zamanda yaptığımız araştırmalarda Kürt isminin, cins isim olarak Türkçe dışında, Kürtçe de dahil olmak üzere hiçbir dilde (Arapça, Farsça, Ermenice, Gürcüce vb.) karşılığı bulunamamıştır. (Ali Rıza Özdemir, Kayıp Türkler).

Türkçe'nin ilk sözlüğü Dîvân-ü Lugati't-Türk, Kaşgarlı Mahmud tarafından Bağdat'ta 1072-1074 yılları arasında yazılmıştır. Kürtçe'nin ilk sözlüğü ise August Jaba ve Ferdinand Justi tarafından 1860-1879 yıllarında derlenmiş ve ortaya konmuştur. Yani ilk Türkçe sözlük 11. yüzyılda, ilk Kürtçe sözlük 19. yüzyılda hazırlanmıştır. Söz konusu Kürtçe sözlükteki kelimelerin esaslarını oluşturan üç dil incelendiğinde 3080 adet Türkçe, 2000 adet Arapça ve 1030 adet Farisi kelime bulunmaktadır. Bunların Fars ve Arap kökenli olanları yeni kelimelerdir. Oysa Türkçe kelimelerden bir kısmı eski Türkçe'dir. Yani görüldüğü üzere dil birliği vardır.

Dağlık alanlarda yaşayan ve medeniyet merkezlerine uzak olan topluluklar, yazılı kültüre de uzak kalırlar. Zor olan yaşam koşullarında temel yaşam ihtiyaçlarını üretmek yahut karşılamak zaten enerjilerinin büyük kısmını emdiğinden bu topluluklardan kendi yazılı kültürlerini üretip geliştirmesi beklenmez. Dolayısıyla bu tür topluluklar, başka özellikleriyle dikkat çekerler. Kürtlerde de sözlü kültür son derece gelişmiştir. Şüphesiz Kürtlerinde yazılı kültür yerine sözlü kültürün gelişmiş olması, estetik değerlerin de gelişmediği anlamını taşımaz; çünkü bizatihi kültürün kendisi bir estetik zevki ifade eder. Kültürü üreten toplumun, her detaya verdiği anlam farklıdır ve bunlar son derece önemlidir. Her toplum gibi Kürtlerin de maddi ve maddi olmayan kültürel unsurlarında ayrı bir incelik, ayrı bir estetik, ayrı bir değer bulunmaktadır.

(devam edecek...)