Söz, özün tercümanıdır

Atalarımız "İnsanoğlunun hayatta başına ne geldiyse dilinden gelmiştir" derler. Ve dil konusunda gayet dikkat çekici sözler sarf etmişlerdir. Yunus Emre hazretleri ağızdan çıkan sözlerin nelere mal olacağını da şu güzel sözle ifade etmiştir. "Söz ola kestire başı, Söz ola kestire savaşı, Söz ola ağulu aşı, Bal ile yağ eder bir söz."

İbnu Abdullah nakletti; "Ey Allah'ın Resulü" dedim, "uyacağım bir amel tavsiye et bana!" Şu cevabı verdi: "Rabbim Allah'tır de, sonra doğru ol!" "Ey Allah'ın Resulü" dedim tekrar, "Benim hakkımda en çok korktuğunuz şey nedir?" Eliyle dilini tutup sonra: "İşte şu!" buyurdu. (Kütüb-i Sitte 5909).

Başka bir hadis-i şerifte de dilin (söylenen sözün) insanoğlunun akıbetini (cennet ya da cehennem olacağını) belirleyici bir unsur olduğuna işaret edilmiştir.

Resulullah (sav) buyurdular ki: "Kul (bazen), Allah`ın rızasına uygun olan bir kelamı, ehemmiyet vermeksizin sarf eder de Allah onun sebebiyle cennetteki derecesini yükseltir. Yine kul (bazen) Allah`ın hoşnutsuzluğuna sebep olan bir kelimeyi ehemmiyet vermeksizin sarfeder de Allah, o sebeple onu cehennemde yetmiş yıllık aşağıya atar." (Kütüb-i Sitte 5913).

Dil hakkında atalarımız "Dilim Dilim, ettin beni dilim dilim" buyurmakla dilin insanın başına türlü işler açabileceğine işaret etmişlerdir.

İnsanlar madem ki ağızlarından çıkan söz vesilesiyle bu kadar töhmet ve sıkıntı altına girmektedir. O zaman söylenecek sözler "kırk ölçülüp, bir biçilmelidir" Eğer neticesi hoş olmayacak şeylere sebebiyet verecekse; o sözün söylenmemesi daha iyidir. Sadi'nin dediği gibi "Söylenmediği müddetçe söze sen hâkimsin. Bir kere söylendi mi, o sana hâkim olur."

Söylenecek söz vardır telafisi mümkün olmayan, nice ocaklar yıkan, canlar alan, türküler yakılan "dil yarası derin olur, çare bulunmaz" gibi sözler boşuna söylenmemiştir.

Dilin afetlerini anlamak adına, söylenecek sözlerin insan gönlünde yapacağı tahribatı şu söz ne güzel ifade eder "Bak; şu çeşmenin tası yok, kırma insan kalbini; yapacak ustası yok"

Aslında ağızdan çıkan her söz, sahibinin karakter yapısını, kişiliğini de ele verir.

Halk arsında sıkça kullanılan bir söz vardır "bakma onun kötü söylemesine, kalbi temizdir" Bu sözün ne kadar yanlış olduğunu Hazreti Mevlana'nın şu sözünden anlıyoruz. "Bal küpünden sirke taşmaz" Bu ifadeyle, ağızdan çıkan sözün; o kişinin kalbindeki duygu ve düşüncelerini, açığa çıkardığı anlaşılmaktadır.

Madem ki; 'Söz; özün tercümanıdır' o halde, dilin afetlerinden korunmanın yolu da özü (kalbi) temizlemektir.

Makalemizi söz hakkında kaleme aldığımız beyit türünde şiirimizle bitirelim

SÖZÜN ÖZÜ

Söz söyleme cahile sonra sözün boş olur / Söylersen bir arife sözün ona hoş olur

Öyle sözler vardır ki gönül kapısı açar / Öyle sözler vardır ki etrafa zehir saçar

Söz ağızdan çıkınca söz seni esir alır / Güzel söz söyler isen senden hoş seda kalır

Sözün azı makbuldür sözden ibret alana / İnci mercan saklıdır özde sırrı bulana

İbret aldım erenler meclisinden sözünden / Işık aldım gözünden sevdasından özünden

Nazarî'yem korkarım sözlerin yalanından / Bir huzur bekliyorum ömrümün kalanından