ABD ile Rusya arasında tansiyonun yükselmesine neden olan Suriye krizinde gözler Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde (BMGK) idi. Konseyde ABD, İngiltere ve Fransa'nın İdlip'teki kimyasal saldırı konusunda verdiği tasarı ele alındı.
Konuşmaların ardından oylanan tasarı Rusya'nın vetosu nedeniyle kabul edilmedi. Konsey'de oylanan tasarıya Rusya'nın yanı sıra geçici üyelerden Bolivya da olumsuz oy verdi. 10 üye tasarıya destek verirken; Çin, Etiyopya ve Kazakistan çekimser oy kullandı.
BMGK'da bir tasarının kabul edilmesi için 15 üyeden en az 9'unun lehte oy vermesi ve daimi üyeler ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa'dan herhangi birinin veto yetkisini kullanmaması gerekiyor. Daimi üye Rusya krizin başından beri 8. kez Suriye karar tasarısını reddetmiş oldu.
ABD, İngiltere ve Fransa'dan Rusya'ya tepki
Rusya'nın vetosuna ABD, İngiltere ve Fransa'dan tepki geldi. ABD'nin BM Daimi Temsilcisi Nikki Haley, "Esad ve Suriye hükümeti, Suriye'de korkunç eylemlerinizden sonra artık dünyada hiç arkadaşınız kalmadı. ABD, eylemlerinizi çok yakından takip ediyor. Küstahlığınız ve insanlığı göz ardı ettiğiniz günler sona erdi.
Bahaneleriniz artık duyulmayacak" dedi.
Veto edilen tasarının sahiplerinden İngiltere'nin BM Daimi Temsilcisi Matthew Rycroft da "Vetoya rağmen saldırının hesabını rejimden soracağız. Bu tasarı kimyasal saldırının kurbanları için hesap sormanın başlamasını sağlayabilirdi ancak bunun yerine Rusya'nın vetosuyla karşılaştık" dedi. Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Marc Ayrault da "Bu karar anlaşılmaz ve yanlış olmakla birlikte Suriye rejimine katliamları konusunda garanti vermektedir. Suriye halkının şehitlerinin sayısını artırıyor" ifadesini kullandı.
Rus temsilciden veto açıklaması
Rusya'nın BM Daimi Temsilci Yardımcısı Vladimir Safronkov ise oylamanın sonucunun önceden belli olduğunu çünkü Batılı ülkelerin BMGK'ya getirdiği karar tasarısında Rusya'nın endişelerinin ve önceliklerinin dikkate alınmadığını belirtti. Safronkov, "ABD, İngiltere ve Fransa'nın karar tasarısı bağımsız ve tarafsız bir soruşturma yapılmadan rejimi suçluyor" diyerek, bunun yasal normlara aykırı bir tutum olduğunu hatırlattı.
Batılı ülkelerin Rusya'nın endişelerini bilmesine rağmen bu 'tek taraflı' karar tasarısını oylamaya sunduğunu kaydeden Safronkov, Han Şeyhun'daki kimyasal saldırı iddialarının soruşturulmasına ilişkin Şam'ın "işbirliğine açık olduğunu" ancak soruşturma için 'gerçek adım atılmadığını' söyledi.
Çin neden çekimser kaldı?
Suriye krizinde şu ana kadar Rusya ile birlikte hareket eden Çin'in bu sefer çekimser kalması da dikkat çekti. Beyaz Saray'dan üst düzey bir yetkili, Çin'in çekimser kalmasının nedenini, ABD Başkanı Donald Trump ile Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in geçen haftaki görüşmesi olarak gösterdi. ABD Başkanı Trump, son günlerde Çin'e Kuzey Kore konusunda baskı yapıyor.
Twitter hesabından Kuzey Kore'nin en büyük müttefiki ve komşusu olan Çin'e seslenen Trump, "Çin Devlet Başkanı'na ABD'yle imzalayacakları ticari bir anlaşmanın Kuzey Kore sorunu çözüldüğünde kendileri için çok daha iyi olacağını açıkladım. Kuzey Kore belasını arıyor. Çin yardım etmeye karar verirse harika olur. Yardım etmezse biz bu sorunu onlarsız çözeriz" ifadelerini kullanmıştı. Çin'in ABD ile tansiyonu daha da yükseltmemek için BMGK'da veto yerine çekimser kalma tercihi yaptığı belirtiliyor.
'Rusya ile hiç anlaşamıyoruz'
ABD Başkanı Donald Trump ise Beyaz Saray'da NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ile görüşmesinin ardından Suriye krizine dair açıklamalarda bulundu. "Suriye'deki vahşi iç savaşı sona erdirmenin, teröristleri yenmenin ve mültecilerin evlerine dönmesini sağlamanın zamanı geldi" diyen Trump şunları söyledi: "Esad'ın korkunç silahlar kullanarak gerçekleştirdiği katliamların kınanmasında NATO üyesi ülkelerin ve müttefiklerin desteğine minnettarız. Küçük ve yardıma muhtaç çocuklar ve bebekler de dahil masum sivillerin korkunç şekilde kimyasal silahlarla katledilmesi, insan hayatına değer veren tüm milletler tarafından kesin olarak reddedilmelidir." Esad rejimine verdiği destek dolayısıyla Moskova yönetimine de eleştirilerde bulunan Trump, "Şu anda Rusya ile hiç de anlaşamıyoruz. Eğer anlaşabilsek çok iyi olurdu. Muhtemelen Rusya ile ilişkilerimiz en düşük seviyede olabilir"dedi. Trump, Rusya'yı eleştirirken ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson ilk kez gittiği Moskova'da Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından kabul edildi. Görüşmede Suriye krizi ele alındı. Putin, Tillerson'u kabul etmeden önce ise Suriye krizine dair NATO müttefiklerine sert eleştiriler yöneltmişti.
Soğuk Savaş, Suriye'de hortladı
İstanbul Ticaret Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hasan Basri Yalçın, Suriye'de olayların hızlı akmaya başladığına işaret ederek, "Hiç kimsenin beklemediği bir anda arka arkaya gelen olaylar durumu değiştirmeye yetti. Hâlbuki birkaç gün öncesine kadar Amerikan hükümetinden 'Esad'ı tanımak zorunda kalabiliriz' gibi açıklamalar duyuluyordu. Amerikan dış politikasını belirleyecek olan şey, sahadaki olayların akışıdır" ifadelerini kullandı.
Rusya'nın ABD ile girişeceği bilek güreşinin kısa süreli değil uzun süreli olacağına işaret eden Hasan Basri Yalçın, " Mücadele ekonomik ve siyasi alanlara kayacaktır. Ama Rusya'nın bu uzun vadeli mücadeleyi kazanarak Suriye'de tutunması kolay değil. Önümüzdeki dönemde Rusya ile ABD Soğuk Savaş'a benzer bir kutuplaşmaya savrulursa kimse şaşırmasın. ABD sahneye dönüyor, Suriye'de kartlar yeniden dağıtılıyor" ifadelerini kullandı.
ŞEVKET TEPETAŞ/İSTANBUL