Ukrayna elçisinin verdiği ziyafet sırasında yaptığı konuşma

3 Kânun-ı Sânî 1338 (3 Ocak 1922)

Aziz Arkadaşlar!

Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti Hariciye Vekili Yusuf Kemal Beyefendi ile Ukrayna Cumhuriyeti fevkalade murahhası Arkadaş Frunze arasında bugün teati edilen ahitnamenin kıymet ve ehemmiyeti fevkaladedir.

Bu münasebetle beraber geçirdiğimiz bu gece, bizce hakikaten mesut bir gece telakki olunur. Kendilerine arz ederim ki, milletimiz ve Büyük Millet Meclisi ve şahsım bu dakikada bu saadeti pek derin ihtisasat ile duymaktayız.

Efendiler!

Mukadderatını, kendini zincirbendeden şahıslara terkeden milletler, o şahısların keyif ve âmâline baziçe olmaya karar vermiş, razı olmuş addolunurlar. Bu türlü milletler, talihlerini ellerine tevdi ettiği insanlar muvaffak oldukça o insanların daha kuvvetli istibdadı altında kalırlar.

Muvaffak olmazlarsa felaket, izmihlal yalnız o insanlara değil, onlara tabi olan heyet-i içtimaiyeye ârız olur. O hâlde her iki ihtimalde de böyle bir millet felakete maruz ve mahkûmdur. Rus milleti Çarların istibdadı altında bulundukça bu iki felaketin tahtı tehdidinde idi.

Gerek Ruslar gerek Çarlığa tabi olan Rusya'daki diğer milletler bu felaketlerden kurtulmak için kanlı ihtilaller yaptılar. Kendilerini gaye-i hakikiye-i beşeriyeye isal eden yollar aradılar. Fakat muvaffak olmak güç idi.

Türkiye halkı da aynı suretle, aynı istibdat ve zulüm altında sevk ve idare edilmiştir. Bunun neticesinde duçar olduğu zaaf sebebiyle haricin de ihtirasını celbeyledi. Dâhilden ve hariçten imhakâr tehditler altında kaldı.

Bunun üzerine meşrutiyete kavuşmak emeliyle ihtilal, inkılap yaptı ve muvaffak olduğunu zannetti. Maatteessüf yine birtakım insanların keyfi hareketleri ve müstebidâne idareleri altında kalmaktan kurtulamadı. Nihayet senelerce devam eden ve dünya yüzünü insan kanlarıyla mülemma bir hâle getiren Harb-i Umumi, beşeriyetin zihniyetinde âlî intibahlar vücuda getirdi.

Filhakika büyük hadiseler, fikirlerde büyük inkılaplar yapar. Bu suretle beşeriyetin zihniyetindeki istidadı intibah Rus milleti tarafından Saha-i fiiliyata konabilmiştir. Bunun neticesi olarak milletlerin hakiki saadet ve selametlerinin nasıl tecelli edeceğini gösterecek hareketler zuhura geldi. Harb-i Umumi Türkiye halkı üzerinde de tesir-i tabiisini yaptı. Ve şayan-ı arzu bir teyakkuz ve intibah vücuda getirdi.

Zalimler Türkiye halkını imha etmek istiyorlardı. Milleti taht-ı tazyik-i imhakârisinde bulunduran idare-i gayr-ı âdile de bunlarla teşriki mesai ettiğinden, millet hem harice hem de benliğine darbe vuran dâhildeki idareye karşı kıyam etti. Bunun neticesi olarak mukadderatını kendi eline aldı.

Milletimizin bugünkü idaresi, hakiki mahiyeti ile bir halk idaresidir. Ve bu tarz-ı idare esası meşveret olan (Şûra) idaresinden başka bir şey değildir. Ruslar buna Sovyet idaresi derler. Türkiye'deki bu tebeddül şekilde değil, milletimizin zihniyetinde görülmektedir.

Bu devre kadar ifade olunmayan akideler mana-yı şamili ile tebarüz eylemiştir. Sahib-i sa'y olmayanlar insandan addolunmamak; hakkı, sa'ya istinat ettirmek akide-i asliyesi nazar-ı itibara alındı. Türkiye'nin bu mahiyetini takdir, tasdik etmek Türkiye halkının mevcudiyetini, istiklal ve saadetini ciddi olarak arzu eylemektedir. Bu arzu-yı samimiyi ilk defa Ruslar göstermiştir.

Rusların bu arzusu Frunze arkadaşımızın dediği gibi, kâğıtta değil, kalp ve vicdandadır. Bugün imzalanan muahede resmî bir şekildir. Bunun kâğıt üzerinde bulunması haiz-i ehemmiyet değildir. Fakat bu muahede Rusya ve Türkiye atasında mevcut büyük samimiyetin ve dostluğun teyidini ilana vesile teşkil edeceğinden mühimdir.

Ukrayna ile Türkiye, denebilir ki, muttasıl iki memlekettir. Nazarlarımızı şimale tevcih edelim: bir deniz... Bir an için bu denizin mefkudiyetini tasavvur edersek, Türkiye ve Ukrayna'nın yek-diğerine en yakın iki memleket olduğunu görürüz. Bu iki memleketin halkları arasındaki samimiyet de bu derece yakındır.

Efendiler!

Dünyadaki hadise-i ahirenin, Harb-i Umumi'nin intibahı yalnız Rusya'da ve Türkiye'de değildir. Bütün beşeriyetin zihniyetinde mühim intibalar hâsıl eylemiştir. Gerçi bu intibaatı hisseden milletlerin başında hâlâ mevcut müstebit dimağlar istibdatlarını kuvvetleriyle yaşatmak için çabalıyor. Fakat az zaman zarfında bütün dünya hakkın ne tarafta olduğunu teslim edecek ve heyet-i içtimaiyeler birer kitle-i âliye-i beşeriye hâline inkılap edeceklerdir. İşte o zaman milletlerin bütün gayesini insaniyet ve muhabbeti mütekabile teşkil edecektir.

Bu harekât-ı dimağiyenin kuvvetli eserlerine şarkta, Asya'da tesadüf ettiğimiz gibi, Frunze Yoldaşın, dediği gibi, Afrika'da da aynı hareket-i fikriyenin mevcut olduğunu görürüz. Bizzat, bir sene devam eden bir muharebe esnasında Afrika'da o mücahedeyi yapan insanlar içinde bulundum.

Onlara yakından temasım, fikirlerine derin vukufum vardır. Afrika insanları belki hürriyet-i şahsiyelerini daha evvel idrak etmişlerdi. Fırsat bulamadılar. Müstevliler ve onların mütecaviz orduları kendilerini hiçbir vakit tazyikten hâlî kalmadı.

Fakat bu tazyik ne kadar kuvvetli olursa olsun bu büyük fikir hareketine karşı duramayacaktır. İnsanlığa müteveccih fikir hareketi ergeç muvaffak olacaktır. Bütün mazlum milletler zalimleri bir gün mahv ü nâ-bûd edecektir.

O zaman dünya yüzünden zalim ve mazlum kelimeleri kalkacak, insanlık kendisine yakışan bir hâlet-i içtimaiyeye mazhar olacaktır. Bizim milletlerimiz o zaman, bu gayeye vasıl olan milletler arasındaki tekaddümüyle cidden iftihar edecektir.

Bugün aralarında tecanüs bulunduğunu gördüğümüz devletler mazlumları daha sıkı zincir-i esarette bulundurmak ve bu suretle onların emeklerinden ettikleri istifadelerle zevklerini tatmin eylemek için aralarında birçok muahedeler yapmışlardır. Fakat bu muahedeler, kıymeti olmayan birer kâğıt parçasından başka bir şey değildir.

Hakka tecavüzü tazammun eden kâğıtların azimkâr milletlerin üzerinde hiçbir tesiri olmayacaktır. Milletlerimiz ancak bunları parçalamakla saadet-i beşeriyenin kabil olacağına iman etmişlerdir. Bu, kendileri için bir saadettir.

Frunze Yoldaşımıza gerek akdettiği ahitnameden dolayı ve gerek milletinin hakkımızda mütehalli bulunduğu hissiyat-ı uhuvvetkârâneyi samimi, vicdani, açık bir ifade ile beyan etmiş olduğundan dolayı çok teşekkür ederim ve bütün Türkiye halkının dahi derin ve samimi muhabbetini, hiçbir hadisenin tebdil edemeyeceği itimad-ı mütekabilini kendi milletine de isal etmesini suret-i mahsusada rica ederim. Türkiye-Ukrayna ahitnamesiyle iki memleket arasında takviye edilmiş olan muhabbet daimîdir. Bunun devamı yalnız iki memleket için değil, bütün mazlum milletler için pek hayırlı neticeler verecektir.

Diğer süfera arkadaşlarımızın dahi bu sofrada bulunduklarını görmekle mesudum. Kendilerine takdim-i teşekkürat ederim. (Atatürk söylem ve demeçler eserinden)