Türkiye'de 16 Nisan 2017'de yapılan referandumda kabul edilen cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi resmen hayata geçti. Peki cumhurbaşkanlığı sistemi ne tür değişiklikleri getirdi?

Buna göre; 24 Haziran'dan sonra resmen yürürlükten kalkan parlamenter sistemde, cumhurbaşkanı seçilen kişinin varsa partisiyle ilişiğinin kesilmesi gerekiyordu. 1961 Anayasası'ndan beri yürürlükte olan bu şart referandumla birlikte ortadan kalktı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Adalet ve Kalkınma Partisi genel başkanlığını sürdürdüğü gibi yeni cumhurbaşkanı da parti üyeliğini sürdürecek. Yeni dönemde Cumhurbaşkanı'nın görev süresi, mevcut Anayasa'da olduğu gibi beş yıl ve bir kişi en fazla iki dönem Cumhurbaşkanı seçilebiliyor.

Ancak Cumhurbaşkanı'nın ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabiliyor. Yeni düzenleme Meclis'te çoğunluğu sağlayabilen bir Cumhurbaşkanı'na on beş yıl cumhurbaşkanlığı sağlayabiliyor.

Başbakanlık kalktı

Yeni sisteme göre başbakanlık makamı ortadan kalktı. TBMM'nin açılmasından sonra 1961'e kadar başvekil olarak adlandırılan Başbakanlık 57 yıldır yürürlükteydi. Başbakanlık makamının kalkmasıyla yürütme yetkisi, Cumhurbaşkanı'na geçmiş oldu.

Cumhurbaşkanı'nın yetki ve sorumluluklarının düzenlendiği Anayasa'nın 104. Maddesinde "Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Cumhurbaşkanı, Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder" deniyor.

Daha önce başbakanı atayan Cumhurbaşkanı artık, cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atayacak ve gerekli hallerde görevlerine son verebilecek.

KHK yerine CK geliyor

Ddeğişikle birlikte kanun hükmünde kararname (KHK) yerine cumhurbaşkanlığı kararnamesi (CK) geldi. Daha önce Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi TBMM tarafından Bakanlar Kurulu'na verilirken yeni değişikliklere göre, "Cumhurbaşkanı'na yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi" çıkarabilme yetkisi bulunuyor.

Yeni sistemde Cumhurbaşkanı Meclis'in denetimine açık değil, ancak Meclis'te cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanlar hakkında soruşturma açmak mümkün.

Meclis üyelerinin yarısının oyuyla -300 milletvekili- cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanları hakkında soruşturma açılabilecek. Ancak soruşturma komisyonu kurulabilmesi üye tam sayısının 3/5'inin (360 milletvekili) oy vermesi gerekiyor. Komisyonun hazırlayacağı rapor sonrası TBMM üye tam sayısının 2/3'sinin oyuyla (400 milletvekili) Cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanlar Yüce Divan'a sevk edilebiliyor.

Bu arada Cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanların yargılanacağı Yüce Divanı oluşturan Anayasa Mahkemesi'nin 15 üyesinden 12'si Cumhurbaşkanı tarafından seçilmiş olacak.

Gensoru tarihe karıştı

Mevcut Anayasa'da var olan TBMM üye tam sayısının yarısının katılımıyla başbakan ve bakanları düşürmek için gensoru verme hakkı da tarihe karıştı. Cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında gensoru verilemeyecek.

Ayrıca yeni dönemde Cumhurbaşkanı'nın yapacağı bütçede Meclis değişiklik yapma hakkına sahip değil. Daha önce Bakanlar Kurulu'na ait olan bütçe kanunu teklifi yetkisi, Cumhurbaşkanı'na devredildi.

OHAL ilanı artık Erdoğan'ın yetkisinde

Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde, Cumhurbaşkanı, "savaş hali, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık yada ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal" ilan edebiliyor.

Daha önce Bakanlar Kurulu, Milli Güvenlik Kurulu'nun görüşünü aldıktan sonra OHAL ilan edebiliyordu.