Yüksek faizle üretim ekonomisi olmaz, işsizlik azalmaz!

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), nisan ayına ilişkin iş gücü verilerini paylaştı. 

İşsizlik oranı yüzde 8,6; resmi olarak oran tek hane, gayet güzel.

Bu veriye baktığınızda iş gücünde hiçbir sorun yok görünüyor.

Peki, gerçekte böyle mi, dilerseniz verilerin detaylarına bakarak irdeleyelim.

TÜİK'e göre, zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel iş gücü ve işsizlerden oluşan atıl iş gücü oranı, nisanda aylık bazda 3,4 puan artarak yüzde 32,2 olarak belirlendi. Gerçek işsizlik, geniş tanımlı işsizlik bu…

Müthiş bir artış! Pandemi döneminde bile böyle bir artış görülmedi.

Konunun detaylarını DİSK-AR'ın araştırmasından aktaralım.

DİSK-AR tarafından TÜİK verilerinden yararlanarak yapılan hesaplamaya göre mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsiz sayısı ise Nisan 2025'te 12 milyon 996 bin kişi olarak gerçekleşti. 

13 milyon kişiyi kapsayan yüzde 32,2'lik geniş tanımlı işsizlik 2014 Ocak'tan beri en yüksek düzeyine ulaştı. Nisan 2025 döneminde yüzde 32,2 olarak açıklanan geniş tanımlı işsizlik oranı son 136 ayın rekorunu kırdı.

Pandemi döneminde geniş tanımlı işsiz sayısının en yüksek olduğu ay Ocak 2021'di. Ocak 2021'de dar tanımlı işsizlik oranı yüzde 12,3 ve işsiz sayısı 3,9 milyondu. Bu dönemde geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 29 ve geniş tanımlı işsiz sayısı ise 10,5 milyondu. Nisan 2025'te geniş tanımlı işsiz sayısı pandeminin en yüksek olduğu dönemden 2 milyon 527 bin kişi yüksek hesaplandı.

Nisan 2024'te yüzde 27,4 olan geniş tanımlı işsizlik oranı Mart 2025'te yüzde 28,8'e yükseldi ve Nisan 2025'te tarihi zirvesini yaparak yüzde 32,2'ye ulaştı.

Geniş tanımlı işsiz sayısı da bu dönemde artmaya devam etti. Nisan 2024'te 10,8 milyon olan geniş tanımlı işsiz sayısı Mart 2025'te 11,8 milyona yükselirken Nisan 2025'te 13 milyona dayandı. 

Böylece geniş tanımlı işsiz sayısında bir yıllık artış 2 milyon 229 bin ve aylık artış ise 1 milyon 240 bin oldu. Aylık artıştaki patlamayı görebiliyor musunuz?

İşsizlik konusunda hiç de iç açıcı bir tablo değil. Peki, gerçek işsizlik neden artıyor? Maliyetlerin yüksekliği, yüksek faiz sebebiyle sermaye sahiplerinin üretimden çekilip faiz getirisine yönelmeleri, ithalatı cazip hale getiren ekonomi politikaları ve elbette iç pazardaki daralma ve ihracatta rekabet edememe…

Belki başka nedenler de sayılabilir ama bence en önemlileri bunlar.

Üretim maliyetleri; finans, hammadde, enerji, nakliye, istihdam, kira ve vergi giderleri olarak özetlenebilir.

Politika faizi yüzde 46, üreticiye yansıması yüzde 60-70, o da kredi alma kriterlerini sağlayabiliyorsa. Böylesine yüksek bir faizle üretim hiç de cazip değil, çünkü üretilen ürünlerin satışında böyle bir kâr yok. 

Dikkat ederseniz İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, faaliyet kârlarının tamamına yakınının finansal maliyetlere gittiğini söylemişti. Diğer maliyet unsurları da hem faize hem de dövize dayalı olarak artmaya devam ediyor.

Yüksek faiz ve dolayısıyla yüksek maliyetler sebebiyle Türkiye'de üretim cazip değil. Sermaye sahipleri ya faize yönelerek üretimi terk ediyor, ya da üretime devam edecekse, maliyetlerin daha uygun olduğu Mısır, Bulgaristan gibi ülkelere üretimlerini taşıyor. Ayrıca bu şekilde ABD ve AB pazarlarına daha kolay erişebiliyorlar.

İktidar da, ana muhalefet de hep Mehmet Şimşek'in yüksek faizli ekonomi modelini savunuyor, diğer taraftan da, "Biz üretim ekonomisi hedefliyoruz" diyorlar ama şu bir gerçek ki bu faizlerle, bu maliyetlerle üretim ekonomisi asla olmaz ve işsizlik meselesi de asla çözülemez.

Ülkemizde ithalat daha cazip olduğu için, işadamları üretmek yerine ithal etmeyi tercih ediyor. Bu tarım sektöründe bile böyle. Buğdayın anavatanı olan bir ülke olarak dünyanın en fazla buğday ithal eden 3 ülkesinden birisi olduysak zaten sorun ortadadır.

Ve iç pazardaki daralma… Dikkat eserseniz, Birleşik Markalar Derneği'nin (BMD) yaptığı açıklamalarda perakende cirolarında artış görülürken, perakende satış miktarlarında bir artış yok hatta daralma var.

Bunun nedeni gerçek enflasyon karşısında gelirlerin sürekli erimesidir.

Bugün asgari ücretlinin, emeklinin, memurun satın alma gücü, bundan 5 yıl, 10 yıl öncesine göre azaldıysa, iç piyasaların daralması normaldir.

Toparlarsak; eğer işsizliğin masa başında, ya da kağıt üzerinde değil de gerçekten azalmasını istiyorsak, bu, başta finans olmak üzere tüm maliyetleri düşürmek, devlet olarak istihdam maliyetlerini sübvanse etmek, akaryakıt maliyetini düşürmek, yerli üretimi korumak ve iç pazarı canlandırmakla mümkündür.

Bu çözümler, mevcut hükümetle, mevcut ana muhalefetin bakışıyla, mevcut liberal kapitalist ekonomiyle asla mümkün değildir.

Tek çözüm; bütün bunları hayata geçirecek olan Prof. Dr. Haydar Baş'ın Milli Ekonomi Modeli'dir. Model, üreticiye sunduğu sıfır faizli kredi imkanlarıyla, yerli enerji ve maden politikalarıyla üreticiye ucuz hammadde ve enerji sunarak, yerli petrol üretimiyle ve akaryakıt üzerindeki vergileri kaldırarak ucuz nakliye imkanı sunarak üretimi üretici için cazip hale getiriyor.

Daha da önemlisi, model, asgari ücreti, memur maaşlarını ve de emekli maaşlarını yoksulluk sınırının üstüne taşıyarak, vatandaşlık maaşı, ev hanımı maaşı gibi sosyal devlet projelerini devreye koyarak iç pazarı da canlandırıyor.

Tüketimin canlanması üretimi canlandırıyor, üretim canlanırsa da fabrikalar artar, istihdam artar ve işsizlik problemi çözülür.

Bu eşsiz çözümün ülkemizde uygulanması için bu modeli parti programına alan Bağımsız Türkiye Partisi'ne (BTP) ve lideri Hüseyin Baş'a fırsat vermeliyiz.