Bezm-i Alem Valide Sultan'ın "Vakıf Gureba" hastanesi günümüzde ayakta duran birkaç köklü, devam edegelen vakfiyelerden biridir.
Valide Sultan'ın diğer vakfiyelerinden kısaca bahsetmek istiyorum.
- Valide Mektebi (Daru'l-Maarif).
Bu vakıfta Valide Sultan'ın ilme, gelişmeye olan bakış açısını açıklaması bakımından önemlidir.
Mektebin kuruluş gayesi ve programı şöyledir: "Hükümet memuru olarak yetişeceklere, Arabî, Farisî, hendese, coğrafya, tarih, politikaya ait dersler gösterilmesi, Fransızca öğretilmesi."
Bir memurun dahi bu derece bilgili, becerikli, ehil olması düşüncesi kalitenin doruğunu dolayısıyla başarıyı sağlamaz mı? Mektepte:
"Hoca ve hademelerin maaşı kendi vakfiyesinden karşılanmasını şart koşmuş, hatta (Dikkat!..) bir de matbaa kurarak mektebin ders kitaplarının basılmasını temin etmiştir. Valide Sultan mektep bünyesinde bir de kütüphane yaptırarak, şahsına ait 546 cilt yazma ve basma kıymetli kitaplarını buraya vakfetmiştir. Bugün Coğaloğlu Anodolu Lisesi ismiyle eğitim ve öğretim devam edilmektedir" (İstanbul Büyükşehir Belediyesi yy., İlmi Araştırmalar Merkezi, M. Hüdai Şentürk Mak.).
Valide Sultan'ın yaptırdığı camilerden en belli başlı olanı Dolmabahçe Camii ve Bezm-i Alem Valide Sultan Gureba-i Müslimin Hastanesi Camii'dir. Bakınız bu camiyi yaptırırken şunu şart koşmuştur:
"İmamların adı geçen hastanede vefatı "tebeyyün" eden hastaların yanında oturup İstiğfar ve Kelime-i Şehadeti tezkir ve vefat cenazelerini de bi magruf üzre gasl (yıkama) ve defnedilmeleri telkin etmelerini şart koşmuştur.
Mabedin en önemli mimari özelliği ise, yanındaki hastane içinden merdivenli ayrı bir yoldan çıkılıp geçilen ve bir pencere arkasında hastaların da cemaate katılmalarına imkân veren 20 metrekarelik bir mahfili vardır" (a.g.e).
Allahaşkına bir kadının garib bir hastayı bu duygularla korumasını gelin bütün dünya halka olup birleşsin de hep beraber alkış vuralım.
İnsanımıza bu duygu, vefa ve merhamet ile hizmet etme şerefini alıp dünyalara taşıyalım. Heyhat gelin görün ki, bu tarihi taş gibi mirası yerinden oynatmak, bitirmek, sömürmek, beleşe konmak için oynanan oyunları, çomak sokmaları gidin araştırın, sorun...
-Valide Köprüsü (Cisr-i Cedid veya Galata Köprüsü).
Valide Sultan, Unkapanı ile Azapkapı arasındaki sallar üzerinde (sabih) yüzer ahşap köprüyü yeterli görmeyip Karaköy ile Gümrük-Emini (bugün Eminönü) arasında köprü yaptırdı. (1260/1844).
Bundan sonra İstanbul gibi yedi tepe üzerine kurulmuş şehirde dolaşan, çalışan vatan evlatlarının şu ihtiyacı bu anayı düşündürmez mi?
İşte bunun için yaptırdığı çeşme ve sebiller:
-Beşiktaş Maçka'daki Valide çeşmesi,
-Silivrikapı Uzunyusuf mahallesinde Bezmiâlem çeşmesi (1841),
-Sultanahmed'de Üçler çeşmesi.
Bu çeşmeyi yaptırmasının bir sebebi de: "Vefat eden, Ahmet, Mehmet, Abdulhamit isimli üç çocuğunun ruhlarının şad olması için..."
Bir şey diyemiyorum. Sadece boğazımda sıralanan kelimelerle yazmaya, vefaya devam ediyorum.
-Topkapı'da Bezmiâlem çeşmesi. Bu çeşmeyi de zevci II. Mahmud'un "ruhunu ihya" için yaptırmıştır (1843),
-Gureba-i Müslimin Hastanesi çeşmesi (1845),
-Beşiktaş Cihannuma mahallesinde çeşme (1846),
-Beşiktaş Yıldız'da Bezmiâlem çeşmesi (1843),
-Tarabya'da, Alibeyköy'de, Kasımpaşa'da, Galata Kulesi yanında, Taksim'de Valide Sultan çeşmeleri vardır. Silivrikapı'da Abdullah Ağa Bezmiâlem Çeşmesi yapıldığında "Valide Sultan suyun devamlı akması için 20 kuruş maaşla bir suyolcu tayin edilmesini şart koşmuştur."
Valide Sultan'ın şehir dışında da vakfiyeleri vardır.
Gönlü sevgi ve merhamet ile çağlayan Valide Sultan Peygamber çiçeği Hz. Hüseyin'in susuz bırakıldığı Kerbela'da ve daha sonrada Âlemlere Rahmet olarak gelen Hz. Muhammed'in kutsal mekânında yaptırdığı sebiller ehl-i beyt pınarından yüreğine damlayan sevda damlalarıdır.
"Valide Sultan'ın, Yuşa sırtındaki menbaından hasıl olup Serviburnu'ndaki çeşmesine cari" olduğu şeklinde tarif edilen bir çeşmesinin mevcudiyetini Kazım Çeçen'den öğrenmekteyiz (a.g.e).
Osmanlı döneminde bir kıymetli mücevher gibi saklı, kutlu kadın Bezm-i Alem Valide Sultan için Kültür Bakanlığı bir belgesel hazırlasın. TRT de, diğer özel TV'ler de bunu yayınlasın. Kıymetlerimizi unutmayalım. Kıymetsiz olmayalım.
