Biyolojik saatimiz

Vücudumuzdaki bütün yapılar mükemmel bir orkestra gibi senkronize ve birlikte  çalışmaktadır.  Beynimizde yerleşmiş olan küçücük bir  çekirdeğin kontrolü sayesinde bu ritim  gerçekleşmektedir. Sirkadiyen ritim olarak adlandırılan  biyolojik saatimiz yirmi dört saatlik biyolojik, fizyolojik ve sosyal davranışlarımızdaki düzenli döngüdür. Vücudumuzda; uyku-uyanıklık döngüsünde, beslenme aktivitesinde, vücut ısısının kontrolünde, metabolizma süreçlerinde, glikoz homeostazisinde, hormon salınımında (prolaktin, ACTH, büyüme hormonu, melatonin…) , tiroid fonksiyonlarında, idrar çıkışında, bronşiyal düz kas aktivitesinde, hücre döngüsünde, DNA replikasyonunda, nöronların ateşlenme oranlarında, nörotransmitter seviyelerinde ve nabız gibi fizyolojik süreçlerde suprakiazmatik çekirdek orkestra şefi olarak biyolojik ritmin sihirli dokunuşlarında rol oynamaktadır.
 

Işık biyolojik saatimizi  etkileyen en önemli faktördür. Gözdeki retina tabakasına  ışık geldiğinde bu bilgi biyolojik saatimizi ayarlayan  çekirdeğe aktarılır ve kişinin günlük ritimleri doğadaki yirmi dört saatlik döngüye uyum sağlar. Televizyon, telefon,bilgisayar gibi elektronik eşyalardan yayılan ışık sirkadiyen ritmin bozulmasında ana föktör.
 

Uyku-uyanıklık döngüsünü ayarlayan melatonin hormonu  sirkadiyen ritmimizi sağlayan en önemli hormon. Göze gelen ışığın azalmasıyla uyarılan melatoninin salınımı saat  21.00-22.00'de başlar ve gece 02.00-03.00'lerde  en üst seviyelerdedir. Bu saatler arası uykuda olmadığımız zaman sirkadiyen ritminiz etkilenmekte  ve giderek bozulmaktadır. Yapılan araştırmalarda 3 gece arka arkaya gece  uyumayan insanların sirkadiyen ritimlerinin bozulduğu, bağışıklık sistemlerinin yavaşladığı ve hastalıklara yakalanma oranlarının arttığı görülmüştür.

 

Bunun için akşam saat 22.00-23.00 gibi yatakta olmamız ve kesinlikle telefonsuz, ışıksız karanlık bir odada uyumamız çok önemli. Çünkü iki gözümüzün arasındaki optik okuyucular telefonlarımızdaki mavi ışığı ya da televizyonun sinyalinden çıkan minicik ışığı bile gün ışığı olarak algılıyor ve bu doğrultuda komut veriyor. Yani 'melatonin salgısı azalsın' diyor. Melotonin azalınca uyku kalitemiz yeterli olmuyor. 
 

Çoğu organizma için güçlü bir uyaran olan sıcaklıklıkla birlikte uç noktadaki  dokular etkilendiği için sirkadiyen ritim bozuluyor.

Gece tutulan nöbetler, rotasyonlu iş değişimleri durumunda kişi uykuda olması gereken zamanda uyanıktır ve bu süreç iç ritmimizin bozulmasına yol açar.          Biyolojik saatimizdeki değişiklikler ve bozulmalar, iştah mekanizmasında değişikliklere ve yanlış  zamanda alınan aşırı enerji ile birlikte vücut yağ miktarında ve vücut ağırlık artışı görülüyor. 
 

Sonuç olarak; modern hayat ile birlikte değişen yaşam koşulları, vardiyalı çalışma saatleri, sık seyahat etme, uyku bozuklukları gibi bir çok faktör bireylerin sirkadiyen ritmini olumsuz anlamda etkiliyor. Obezite, tip 2 diyabet, kalp hastalıkları, hipertansiyon, metabolik sendrom ve kanser gibi hastalıkların altında yatan mekanizmalardan biri de sirkadiyen ritimdeki bozulmadır.
 

Bulunduğunuz odada bulunan elektronik eşyalardan yayılan ışık sirkadiyen ritmi bozuyor. TV, telefon, tablet gibi elektronik eşyaların özellikle yattığımız yerde  olmamasına özen göstermeliyiz. Uykumuzu etkileyecek şekilde   kafeinli içeceklerden uzak durmalıyız.Sabah saatlerinde sirkadyen ritim organizmayı uyandırır. Bu saatlerde adrenalin ve tiroid hormonu salgılayan metabolizma oldukça hızlı çalışır. Dolayısıyla bu saatlerde kalorisi yüksek olan yiyecekler tüketilmeli ve beden bunları enerjiye dönüştürmelidir.
 

Akşam saatlerinde ise artık vücut yağ depolamaya başlayacağı için daha çok sebze ve salata gibi yiyecekler tüketilmelidir. Çünkü sirkadyen ritim artık kendisini yenileyebilmek için yavaş yavaş kapatmaya başlar. Bundan dolayı da metabolizma iyice yavaşlama sürecine girer. Gece boyu kendisini dinlendirerek yenileyen metabolizmayı yormamak ve korumak için geceleri yemek yememek gerekir.