Cumhuriyet bize ne ifade ediyor?-I

Cumhuriyet, 29 Ekim 1923'te kurulduğunda Osmanlı'dan kalan miras; yoksulluk, üretimsizlik, sanayisizlik, altyapısızlık, dışa bağımlılık, dış borçlar, Kurtuluş Savaşı'nın yorgunluğunu ve verilen kayıpların üzüntüsünü taşıyan ve maalesef cahil bırakılmış halktı. Ülkede sermaye birikimi de olmadığından bu mirasla yeni bir devleti idare etmek, devamlılığını sağlamak mucize gibi bir şeydi ancak bu mucize gerçekleştirildi. Peki nasıl?

Bütün bu olumsuzlukların farkında olan Atatürk, 17 Şubat 1923'te Türkiye İktisat Kongresi'nin açılışında yaptığı konuşmada şunları söylüyordu: "İstiklal-i tam için şu düstur var: Hakimiyet-i milliye, hakimiyet-i iktisadiye ile tarsin edilmelidir. Bu kadar büyük gayeler, bu kadar mukaddes, azametli hedefler kağıt üzerindeki düsturlarla, arzu ve hırslarla husül bulamaz. Bunların tahakkuk-u tamını temin için yegane kuvvet, en kuvvetli temel iktisadiyattır. Siyasi ve askeri muzafferiyetler ne kadar büyük olursa olsun iktisadi zaferle tetviç edilemezse semere-i netice payidar olamaz."

Yani tam bağımsızlık sadece Kurtuluş Savaşı'nı vermekle bitmedi, ekonomik bağımsızlığımızı da sağlamazsak bağımsızlığımız kalıcı olamaz görüşü ile yola çıkan Atatürk, "Köylü milletin efendisidir" sözünü uygulamaya koyarak önce tarım sektörünü kalkındırmak için çalışmalara başladı. Özellikle 1923-1929 döneminde ekilebilir alanların gelişmesiyle hızlı bir büyüme gösteren tarım sektörü Cumhuriyet sonrası hızlı iktisadi büyümenin de temelini oluşturmuştur.

Üretilen tarım ürünlerinin satışını ve çiftçiyi desteklemek için Tarım Satış ve Kredi Kooperatifleri kurulmuş, çiftlikçiliğe önem verilmiş ve örnek olarak Atatürk Orman Çiftliği açılmıştır. Aynı şekilde sanatkârlar için de kooperatifler açılmıştır. 1927'de çıkarılan Teşvik-i Sanayi Kanunu, 1929'da Gümrük serbestliğinin kaldırılması, İktisat Vekaleti Kanunu, Türk Parası Kıymetini Koruma Kanunu gibi kanunların da çıkarılmasıyla sanayi desteklenmiş, ülkenin dört bir yanında fabrikalar açılmıştır.

Kayseri Uçak Fabrikası, Alpullu, Uşak ve Turhal Şeker Fabrikaları, Bünyan Dokuma Fabrikası, Ankara Çimento Fabrikası, Sümerbank, Bursa Süt Tozu Fabrikası, Keçiborlu Kükürt Fabrikası, Isparta Gülyağı Fabrikası, EtiBank, Kızılay Zehirli Gaz Maskesi Fabrikası, Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası, İzmit Kağıt ve Karton Fabrikası, Nazilli Basma Fabrikası, Divriği Maden İşletmesi, Karabük Demir Çelik Fabrikası 1926 - 1939 arası açılan fabrikalardan bazılarıdır. 

Atatürk'ün yaptığı en önemli şeylerden biri de yeni fabrikalar açmanın yanı sıra Osmanlı döneminde yabancıların işletmesine verilen şirketleri yeniden millileştirmesi olmuştur. Örneğin; Anadolu Demiryolları Şti., Haydarpaşa Liman Şti., İstanbul Türk Anonim Su ve Elektrik Şirketleri, Şark Demiryolları Şti., Ergani Bakır T.A.Ş., İstanbul ve İzmir Telefon A.Ş. gibi birçok şirket bedelleri ödenerek yabancılardan geri alınmıştır. Özellikle Etibank'ın kurulması ile beraber Ereğli Kömür İşletmeleri ve diğer madenlerimizin işletilmesi Etibank'a devredilmiştir.  

Sanayileşme girişiminden bahsetmişken özel olarak vurgulanması gereken Nuri Demirağ'ın 1936'da İstanbul Beşiktaş'ta kurduğu uçak fabrikası ile başarılanlardır. Bu fabrika; 1936'da tek motorlu Nu D-36 ve 1938'de çift motorlu Nu D-38 uçaklarını üretti ve bu uçakların bir kısmını yurt dışına sattı. 1940'ların başında Türk Hava Kurumu'nun Ankara Etimesgut'taki fabrikasında Magister uçaklarının yanı sıra THK-1,3,4,7,9 eğitim ve akrobasi planörleri, THK-13, THK-2,5,10 tipi eğitim, akrobasi, sağlık ve nakliye uçakları üretilmiştir. THK-5 Danimarka ve Ürdün'e satılmıştır.

1944'te Atatürk Orman Çiftliğinde ilk uçak motor fabrikası kurulmuştur. 1951 yılına kadar üretime devam eden bu fabrikalar, bu tarihten sonra Makine Kimya Endüstrisi'ne devredilmiştir. Ne hazindir ki bu fabrikalar 1953 yılında Marshall yardımları nedeniyle Amerika tarafından Türkiye'ye hibe uçak verilmesi sebebiyle tamamen kapatılmıştır. Türkiye'deki sanayileşme sürecinin anlaşılması için titizlikle incelenmesi gereken bir konudur aslında... 

Yarın buradan devam edelim...