Dev markalar iflasın eşiğinde

RECEP BAHAR/İSTANBUL

Döviz kurlarının aşırı yükselmesi çiftçiden tüccara, esnaftan sokaktaki vatandaşa her kesimi doğrudan etkiliyor. Zira çiftçinin kullandığı tohum, gübre ve mazot dövize endeksli; AVM'lerde mağazaları olan işletmelerin ödediği kira, üretiminde kullandığı hammadde dövizle doğrudan alakalı... Haliyle ortaya çıkan tablo, çarşı-pazarı doğrudan etkiliyor.

Bünyesinde çoğu AVM'lerde ve caddelerde boy gösteren 412 markayı barındıran Birleşmiş Markalar Derneği'nin (BMD) Başkanı Sinan Öncel, döviz kurlarındaki artışa ilişkin çözüm önerilerini ve 'Birleşmiş Markalar Derneği Üye Performans Analizi'nin sonuçlarını düzenlenen basın toplantısıyla paylaştı.

Öncel, net sözlerle "Markalarımız dövizli harcamalarının tamamını sermayesinden, çalışanından, imalatçısından veya yatırımından kısarak yapıyor. Mevcut tablonun devam etmesi pek çok markanın sonu olabilir" dedi.

Kiralar döviz cinsinde olunca...

Öncel, döviz kurlarının son günlerde rekor tazelemesinin, güncelleyemedikleri eski kira sözleşmeleri nedeniyle hala günlük kur üzerinden kira ödemesi yapmak zorunda kalan markaları mağaza kapatma ya da kira uyarlama davası açma noktasına getirdiğini söyledi. Öncel, şunları söyledi: "Türkiye'de yaklaşık 380 AVM var... Bunların yüzde 60'ı günün koşullarına göre kiraları düzenledi.

Bazı AVM'ler ise günlük döviz kuru üzerinden kirada ısrar ediyor. Perakende de veriler giderek bozuluyor. Kurlar böyle artmaya devam ederse, tanınmış birçok Türk markasının sonu gelebilir." Öncel, AVM kiraları gibi hükümetin dövizle uzaktan yakından alakası olmayan sektörlerin harcamaların döviz üzerinden yapılmasını ortadan kaldırması gerektiğini kaydetti.

Kâr sıkıntısı var

Öncel, meselelerinin satış hacmi olmadığına işaret ederek, "Mesele kârlılık meselesi... Ürünlerinizi yüzde 50, hatta yüzde 70 indirimle satarsanız, ciro yaparsanız. Ancak böyle yaptığınızda yatırım yapamazsınız, çalışanlarınıza gerektiği ölçüde zam veremezsiniz" dedi. 

Mağaza kapatmak da masraflı

Daha fazla ciro yapıldıkça kiranın da artırılabileceği önerisinde bulunan Öncel, "Çok ciddi dekor maliyetiniz var. 'Ben buradan çıkayım, gideyim' diyemiyorsunuz" diye konuştu.

Boyner Grup Başkan Yardımcısı Serdar Sunay da müşteriyi canlı tutacak şekilde devamlı kampanyalar yaptıklarını belirterek, "Türkiye, bulunduğu bölgeden dolayı zor bir dönemin içinde.

Politik ve ekonomik yansımaları da bir şekilde piyasayı etkiliyor. Mağazalarda hareket var ama o hareketi meydana getirmek için muazzam bir gayret sarfediliyor" ifadelerini kullandı.

Roman Hazır Giyim İcra Kurulu Başkanı Suzan Toplusoy ise perakende sektörünün öncü markalarının çalışmalarına son verdiğini ve yeni markaların çıkmadığını aktararak, "Bugünkü olumsuz koşullar yeni markaların çıkmasına engel oluyor. Kimse kepenk kapatmak istemiyor, dayanabildiğimiz kadar dayanmak istiyoruz.

Nereye kadar gidebileceğimizi kendimiz bile göremiyoruz. Önümüzü göremediğimiz bir gemide gidiyoruz" dedi. Bu arada katılımcılar, mağaza kapatmak isteyen işletmelerin AVM'lere ceza ödemek zorunda kaldığını kaydetti.

Döviz yükseldikçe, beller bükülüyor

BMD Başkanı Sinan Öncel, dövize endeksli çalışmanın markalar üzerinde iki tür etkisi olduğuna işaret ederek, bu etkileri şu şekilde ortaya koydu: "Birincisi kurlardaki aşırı oynaklık. Biz bugünden bir yıl sonrasının üretimini planlamak durumundayız. Ancak bir yıl sonra kurun hangi seviyelerde olacağını öngöremediğimiz için sağlıklı plan yapıp gerçekçi bir maliyet çıkarmakta zorlanıyoruz.

Bir diğer problem kurlardaki aşırı artış... Kur yükseldikçe kirasını dövizle ödeyen markalarımızın üzerindeki maliyet baskısı daha da büyüyor. Çok gerilere gitmemize gerek yok. Ocak 2015'te dolar 2.35, Euro 2.83 TL idi. Bugün dolar 3.95, avro 4.70 TL'ye ulaştı. Yani üç yılda döviz kuru yüzde 70 arttı. Kiranın markalar için en büyük gider kalemlerinden birini oluşturduğu bir piyasa gerçeğinde bu durumun sürdürülebilir olamayacağını herkesin bilmesi gerekiyor."

İşler sarpa sarıyor

BMD Başkanı Sinan Öncel, danışmanlık kuruluşu PricewaterhouseCoopers (PwC) ile birlikte hazırladıkları Birleşmiş Markalar Derneği Üye Performans Analizi'nde 32 markanın 2014-2016 dönemini kapsayan üç yıllık bilançolarını incelediklerini belirtti. Raporda öne çıkan hususlar şöyle:

- Perakendede reel büyüme hızı düşüyor. Örneğin mağazacılık faaliyetlerinin yüzde 11.9 büyüdüğü 2016'da enflasyon yüzde 8.53 olarak gerçekleşti. Yani geçen yıl mağazacılık faaliyetlerinin reel büyümesi yüzde 3.5'larda kaldı.  

- Metrekare başına kira maliyeti yüzde 7.7 artarken, neredeyse yıl boyu devam eden indirim kampanyalarına rağmen metrekare başına ciro artışı sadece yüzde 4.4...

- Açılan yeni mağazalarla birlikte satış alanında yüzde 6.4'lük bir artış olduğu halde stoklar yüzde 20.1 yükseldi.

- İstihdam büyümesinde de yavaşlama var. Satış alanı yüzde 6.4 arttığı halde istihdamda artış sadece yüzde 3, Hazır giyim özelinde ise istihdamda yüzde 2 daralma ile karşı karşıyayız.

- Faaliyet kârlarının büyüme oranının net satışlara oranında da bir yılda 9 puanlık düşüş söz konusu.