Düşük petrol fiyatları da cari açığa merhem olmadı

ERSAN İLTER/İSTANBUL

Petrol fiyatları geçen yılın ikinci yarısında düşmeye başladığında Türkiye'nin cari açığında çok ciddi bir iyileşme oluşturacağı ekonomistlerin genel beklentisi idi. Hatta bazı tahminlerde petrol fiyatlarındaki her 10 dolarlık düşüşün cari açığa 4 milyar dolara varan miktarlarda olumlu katkı yapacağı hesaplanıyordu. Fakat 2015 yılının ilk yarısına ait rakamlar petrol fiyatlarındaki düşüşün ihracat üzerindeki doğrudan ve dolaylı negatif etkilerinden dolayı cari açıktaki iyileşmenin çok daha sınırlı kaldığını gösteriyor.

Türkiye'de 2012 yılından sonra ekonomik büyümenin yavaşlaması ile talepteki artış hız kesmekle birlikte enerji ithalatı yüksek kalmaya devam etti ve 2014 yılı sonunda brüt enerji ithalatı 54.9 milyar dolar olarak gerçekleşti.




Cari açıkta iyileşme sınırlı

Üretimdeki artış ve talepteki yavaşlama ile oluşan arz fazlasının petrol fiyatlarını 2014 yılının ikinci yarısında 110 dolardan 55 dolar seviyesine kadar düşürmesi ve bu düşük fiyatların 2015 yılında da devam etmesi hiç şüphesiz Türkiye gibi enerjide dışa bağımlı ülkeler için oldukça olumlu bir gelişme olarak algılandı. Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi Uzmanı Doç. Dr. Fatih Macit, "2014 yılının Temmuz ayında 48.5 milyar dolar düzeyinde olan yıllık cari açık rakamı 2015 yılı Ocak ayı itibariyle 44 milyar dolara kadar geriledi. Fakat Ocak ayından sonra petrol fiyatlarında devam eden düşük seyre rağmen iyileşme durdu. Hatta Mart ayında cari açık tekrar 45.9 milyar dolara kadar çıktı. Cari açıktaki iyileşmenin durmasının yanında 2015 yılında değer kaybeden Türk Lirası düşük petrol fiyatlarının akaryakıt fiyatlarına dolayısıyla enflasyona olumlu bir etki yapmasını engelledi" diyor. 




OPEC ülkelerine ihracat azaldı

Düşen petrol fiyatlarının enerji ithalatı tarafına yaptığı katkı açık bir şekilde görülürken Türkiye açısından net etkiyi görmek için ihracat tarafına da bakmak faydalı olacak. 2002 yılı sonunda Türkiye'nin Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ülkelerine yaptığı ihracat 2.3 milyar dolar ile toplam ihracatın yüzde 6.3'üne karşılık geliyordu. 2014 yılı sonu itibariyle OPEC ülkelerine yapılan toplam ihracat 28.2 milyar dolar ile toplam ihracatın yüzde 17.9'una denk geldi. Bu rakama Rusya ve Azerbaycan gibi OPEC üyesi olmayan fakat ciddi anlamda petrol ve doğalgazdan gelir elde eden ülkeler de eklediğinde toplam rakam 37 milyar dolara kadar çıkmakta ve toplam ihracatın yüzde 23.5'ini oluşturmakta.

Düşen petrol fiyatları hiç şüphesiz petrol ihraç eden ülkelerin gelirlerinde ve satın alma güçlerinde ciddi bir kayba neden oldu. Bunun yanında özellikle Rusya örneğinde görüldüğü gibi bu ülkelerin para birimlerinde değişik miktarlarda değer kaybı yaşandı. Bu durum ekonomileri petrol ve doğalgaz gelirlerine ciddi anlamda bağımlı olan ülkelerin ithalatının azalmasına neden oldu. Türkiye de bu ülkelere önemli miktarda ihracat yapan bir ülke olarak yaşanan bu durumdan olumsuz bir şekilde etkilendi. 2014 yılının Ocak-Haziran döneminde Türkiye'nin OPEC üyesi ülkelere yaptığı ihracat 14.6 milyar dolar seviyesinde iken bu yılın aynı döneminde rakam yüzde 7 gerileyerek 13.6 milyar dolar düzeyine indi.